Ευρώ ή Δραχμή; Οι επιπτώσεις στο διεθνές εμπόριο της χώρας

Σε προηγούμενη ανάρτηση είχα εξηγήσει διεξοδικά γιατί η έξοδος από την ευρωζώνη και η επάνοδος σε ένα νέο εθνικό νόμισμα θα οδηγήσει σε χειροτέρευση της κατάστασης του δημοσίου χρέους της χώρας, τον μακροχρόνιο αποκλεισμό της από τις αγορές κεφαλαίων και την οικονομική συρρίκνωσή της.

Οι υπέρμαχοι της επανόδου στην δραχμή στηρίζουν σχεδόν όλη την επιχειρηματολογία τους στο ότι οι ελληνικές εξαγωγές θα γίνουν πιο ανταγωνιστικές στις διεθνείς αγορές και θα βοηθήσουν την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Έχουν δίκιο; ΟΧΙ. Διότι όπως έδειξα και αλλού, η οικονομική θεωρία πουθενά δεν συνδέει την τιμή συναλλάγματος με το διεθνές εμπόριο της χώρας, παρά μόνο όταν υπάρχουν  βραχυπρόθεσμες ανισορροπίες στο ισοζύγιο πληρωμών που μπορούν, για βραχυπρόθεσμο διάστημα, να κλείσουν με μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας.

Ας υποθέσουμε όμως, για την οικονομία της συζήτησης, ότι μπορεί να έχει η συναλλαγματική ισοτιμία επίδραση στο διεθνές εμπόριο. Ας δούμε εάν ισχύει κάτι τέτοιο και στην περίπτωση που η χώρα βγει από την ευρωζώνη και υιοθετήσει την δραχμή.

Στην περίπτωση αυτή η χώρα έχει δυο ενδεχόμενα: α) να μην υποτιμήσει την νέα δραχμή και β) να την υποτιμήσει. Οι υπέρμαχοι μιλούν για κέρδος στις εξαγωγές, άρα θεωρούν ότι η νέα δραχμή, αμέσως μετά την εισαγωγή της, θα υποτιμηθεί. Εάν η νέα δραχμή υποτιμηθεί, τα ενδεχόμενα πάλι είναι δύο: α) η υποτίμηση να είναι μικρή,  πχ της τάξης 10-15% και β) η υποτίμηση να είναι μεγάλη, σύμφωνα με τα σενάρια που ακούγονται, μεγαλύτερη από 40% (σενάριο UBS) μέχρι 60%. Θεωρώ ότι το σενάριο της μικρής υποτίμησης, έστω και εάν υιοθετείται από ορισμένους οικονομολόγους που προτείνουν την δραχμή, δεν μπορεί να σταθεί, λαμβάνοντας υπόψη το τεράστιο κόστος μετάβασης από το ευρώ στο νέο νόμισμα. Θεωρώ αδιανόητο για μια κυβέρνηση να προχωρήσει σε ένα τέτοιο εγχείρημα έχοντας ως στόχο μια υποτίμηση της τάξης του 10-15%. Άρα το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό της πολύ μεγάλης υποτίμησης της νέας δραχμής.

Από την στιγμή που θα εισαχθεί η νέα δραχμή με μια υποτίμηση 40% και πάνω, το νέο νόμισμα από την γέννηση του θα χάσει την αξιοπιστία του και οι πολίτες δεν θα το εμπιστεύονται. Για παράδειγμα, εξαγωγικές επιχειρήσεις δεν θα δραχμοποιούν το συνάλλαγμα, αλλά θα το κρατούν σε τράπεζες του εξωτερικού, και συνεπώς δεν θα υπάρχει μέρος της προβλεπόμενης εισροής συναλλάγματος.

Μετά την μεγάλη αυτή υποτίμηση, οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων θα αυξηθούν ανάλογα (πχ. πετρέλαιο, πρώτες ύλες, τρόφιμα). Άρα ο πληθωρισμός θα αυξηθεί ραγδαία με δυο σημαντικές επιπτώσεις. Αφενός μεν τα προϊόντα που προορίζονται για εξαγωγή θα χάσουν σχεδόν άμεσα το όποιο πλεονέκτημα της υποτίμησης και αφετέρου οι εργαζόμενοι της χώρας θα απαιτήσουν αυξήσεις στους μισθούς για να καλύψουν τις απώλειες από τον πληθωρισμό. Η κυβέρνηση θα έχει δύο εναλλακτικές σε αυτήν την περίπτωση. Είτε να ικανοποιήσει το αίτημα των εργαζόμενων και να αυξήσει τους μισθούς, προκαλώντας πλέον την έναρξη ενός νέου φαύλου κύκλου πληθωρισμού, είτε να μην ικανοποιήσει αυτό το αίτημα, ακολουθώντας μια νέα αντιπληθωριστική πολιτική. Θεωρώ ότι μετά από τόσα χρόνια ύφεσης και μείωσης των πραγματικών μισθών μετά το 2009 και διαθέτοντας πλέον η κυβέρνηση  το δικαίωμα να «κόβει» χρήμα, το πιθανότερο είναι να ικανοποιηθούν αυτά τα αιτήματα με αποτέλεσα την επιτάχυνση το πληθωρισμού.

Υπενθυμίζω ότι λόγω του πληθωρισμού τα αποτελέσματα των δύο υποτιμήσεων που έγιναν στη δεκαετία του 1980 (1983 και 1985) κράτησαν μόλις 7 μήνες!

Ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση θα επιλέξει την ενάρετη (!) λύση και θα αρνηθεί τις αυξήσεις των μισθών. Ο πληθωρισμός που θα προκληθεί κυρίως λόγω των πρώτων υλών θα διαβρώσει άμεσα το πλεονέκτημα της υποτίμησης. Σημειώνω ότι οι εισαγωγές ορυκτών και πετρελαιοειδών και χημικών ανέρχονταν το 2010 σε 24,5 δις ευρώ (σε σύνολο εισαγωγών 63,3 δις ευρώ) όταν το σύνολο των εξαγωγών μας ανέρχονταν μόλις στα 21,5 δις. Εδώ λοιπόν ανακύπτει το ερώτημα του πως θα χρηματοδοτηθούν αυτές οι εισαγωγές, που αποτελούν την βάση της οικονομίας της χώρας και δεν αφορούν καταναλωτικές δαπάνες.

Εδώ λοιπόν εισέρχεται το πρόβλημα της ρευστότητας και της χρηματοδότησης των εξαγωγών και εισαγωγών της χώρας. Με την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη και λόγω των προβλημάτων που θα δημιουργηθούν στο χρηματοπιστωτικό τομέα (θα τα συζητήσω σε επόμενη ανάρτηση),  οι στρόφιγγες της ρευστότητας από τις διεθνείς αγορές και την ΕΚΤ θα κλείσουν εντελώς. Έτσι, αφενός μεν η χώρα θα πρέπει να εισάγει όσο ακριβώς θα εξάγει, δηλαδή, στην καλύτερη περίπτωση με στοιχεία του 2010 μόλις 21,5 δις. Όμως λόγω της ραγδαίας ανόδου του κόστους της ενέργειας και των πρώτων υλών, τα Ελληνικά προϊόντα δεν θα έχουν την ανταγωνιστικότητα που αναμένουν οι υποστηρικτές της νέας δραχμής.  Ταυτόχρονα, λόγω των προβλημάτων ρευστότητας θα καταστεί πολύ δύσκολη η εξαγωγική δραστηριότητα. Ήδη, σήμερα, εντός ευρωζώνης, οι εγγυητικές επιστολές ( συνήθως σε σκληρό νόμισμα) των ελληνικών τραπεζών δεν γίνονται αποδέκτες από ξένους εταίρους των ελληνικών επιχειρήσεων και απαιτούν άμεσα ρευστότητα.

Τέλος, να σημειώσω ότι όταν στην δεκαετία του 1980 τα αποτελέσματα των υποτιμήσεων κράτησαν μόλις επτά μήνες η αποβιομηχάνιση της χώρας μόλις είχε ξεκινήσει και το ποσοστό της βιομηχανίας στο ΑΕΠ ανέρχονταν γύρω στο 21-22% ενώ σήμερα ανέρχεται μόλις στο 12%! Το ποσοστό της γεωργίας έχει επίσης μειωθεί σημαντικά. Και ως αποτέλεσμα, η χώρα παράγει περίπου 75% μη εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες, όπως ακίνητα. Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε πως μπορεί έστω και μία μεγάλη υποτίμηση να οδηγήσει σε άνοδο των εξαγωγών.

Συμπερασματικά: θεωρώ ως επιπόλαια και χωρίς σκέψη για την δομή της ελληνικής οικονομίας την άποψη που έχουν διατυπώσει αξιόλογοι οικονομολόγοι για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την επιστροφή στην νέα δραχμή για να λύσει τα προβλήματα της και να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι μεταξύ άλλων και η κατάρρευση των εξαγωγών λόγω του πληθωρισμού και της τεράστιας αβεβαιότητας που θα επικρατήσει σχετικά με το νόμισμα της χώρας, όπως συνέβη και σε άλλες περιόδους της σύγχρονης οικονομικής ιστορίας της Ελλάδας (1945-1952, 1981-1995).

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα θα ήθελα να ζητήσω από τους εισηγούμενους την επιστροφή στην δραχμή, να μας πουν εάν υπάρχουν χώρες των οποίων το νόμισμα υποτιμάται με μεγάλα ποσοστά και αυτές κερδίζουν στο διεθνές εμπόριο

Υπενθύμηση

Το Blog αυτό δημιουργήθηκε για να εκφράζονται απόψεις με βάση την οικονομική επιστήμη. Τα σχόλια τα άφησα ανοιχτά γιατί με ενδιαφέρει ο επιστημονικός διάλογος. Ο επιστημονικός διάλογος απαιτεί επίπεδο και όχι κουβέντα καφενείου.Όσοι λοιπόν σχολιάζουν πρέπει να ακολουθούν αυτον τον απλο κανόνα του blog. Σε αυτές τις περίπτωσεις θα απαντώ με πολύ χαρά στα σχόλια και θα αναπτύσσεται ο διάλογος. Σε αντίθετη περίπτωση τα σχόλια θα αφαιρούνται.    

Ευρώ ή Δραχμή: Επιτέλους, τι λέει η οικονομική θεωρία;

Το τελευταίο καιρό αρκετοί οικονομολόγοι, νεοκλασικοί, κεϋνσιανοί και μαρξιστές, έχουν συμμετάσχει στην συζήτηση σχετικά με την επιστροφή της Ελλάδας στην δραχμή ή την παραμονή στο ευρώ. Βέβαια σε αυτήν την συζήτηση έχουν πάρει μέρος και πολιτικοί, αλλά αυτό δεν μας αφορά ως οικονομολόγους επιστήμονες και ακαδημαϊκούς.

Θεωρώ ότι ο ακαδημαϊκός επιστήμονας όταν μιλά με την ιδιότητα του επιστήμονα πρέπει να μιλά ΜΟΝΟ υπό το πρίσμα της επιστήμης του. Δηλαδή, οι απόψεις που εκφράζει πρέπει να στηρίζονται αποκλειστικά πάνω στην οικονομική θεωρία. Ως πολίτης ασφαλώς και έχει δικαίωμα να εκφράζεται όπως θέλει. Στην περίπτωση όμως εκείνη δεν πρέπει να χρησιμοποιεί τον τίτλο του ακαδημαϊκού αλλά τον τίτλο του πολίτη.

Το βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της επιστροφής στην δραχμή είναι ότι η χώρα θα κερδίσει ανταγωνιστικότητα και θα ανακάμψει οικονομικά. Μερικοί μαρξιστές επεκτείνουν και αναφέρονται σε αποχώρηση από την ΕΕ, κρατικοποίηση της παραγωγής και των τραπεζών, απαγόρευση της κίνησης των κεφαλαίων και επιβολή τιμών από το κράτος.

Εδώ θα αναφερθώ μονό στην επίδραση στην ανταγωνιστικότητα.

1.     Ο όρος ανταγωνιστικότητα δεν υπάρχει σε καμία οικονομική θεωρία. Είναι πολιτικός όρος που εισήγαγε στην πολιτική ατζέντα ο Μπιλ Κλίντον. Στο διεθνές εμπόριο δεν ανταγωνίζονται κράτη μεταξύ τους αλλά επιχειρήσεις. Για παράδειγμα σήμερα που η Ελλάδα κατηγορείται για έλλειψη ανταγωνιστικότητα υπάρχουν επιχειρήσεις που εξάγουν ακόμη και προϊόντα υψηλής τεχνολογία. Συνεπώς, ο όρος  «ανταγωνιστικότητα» κρύβει παγίδες. Προσοχή λοιπόν πως χρησιμοποιείται.

2.     Όλοι αυτοί οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι που προτείνουν την επιστροφή στην δραχμή για να κάνουμε φθηνότερες τις εξαγωγές προφανώς είτε δεν θυμούνται τι διδάσκουν στους φοιτητές τους για την θεωρία του διεθνούς εμπορίου είτε δεν πιστεύουν τις θεωρίες που διδάσκουν. Εξηγούμαι: Σε καμιά θεωρία του διεθνούς εμπορίου, από τον Άνταμ Σμιθ, Ρικαρντο, τον Μιλλ, τον Μαρξ, τους Hecksher-Ohlin, και Stolper-Samuelson, η συναλλαγματική ισοτιμία δεν παίζει ρόλο. Η συναλλαγματική ισοτιμία εισέρχεται στην οικονομική ανάλυση μέσω του ισοζυγίου πληρωμών για να διορθώσει βραχυπρόθεσμες ανισορροπίες. Η δομή του εμπορίου της χώρας δεν επηρεάζεται από την τιμή συναλλάγματος ,άρα το νόμισμα. Αλλιώς, η Ιαπωνία και η Γερμανια, οι οποίες βλέπουν τα νομίσματα  τους επί δεκαετίες να ανατιμώνται έναντι των άλλων νομισμάτων, θα έπρεπε να είχαν καταρρεύσει εμπορικά.

3.     Όσον αφορά το θέμα της οικονομικής ανάπτυξης, επίσης σε καμιά θεωρία (νεοκλασική και μαρξιστική) της οικονομικής μεγέθυνσης δεν παίζει ρόλο το χρήμα (ευρώ δολάριο, δραχμή ή οιοδήποτε άλλο). Σε ΄λες τις θεωρίες οι βασικοί παράγοντες εινακ η αποταμίευση, ο πληθυσμός και τεχνολογική γνώση.

Συμπέρασμα. εάν όλα τα παραπάνω ισχύουν, τότε πως τόσο σημαντικοί οικονομολόγοι ακαδημαϊκοί, από όλο το φάσμα των θεωριών, προτείνουν την επιστροφή στην δραχμή ως λύση των προβλημάτων της χώρας; Ειλικρινά δεν μπορώ να δώσω μια απάντηση.