Τον τελευταίο καιρό, με έμφαση όμως κατά την ομιλία του και κατά την συνέντευξη τύπου στην ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός σε συγχορδία με τον υπουργό οικονομίας διαβεβαιώνουν τους Έλληνες πολίτες ότι η ελληνική οικονομία θα αρχίσει να βγαίνει από την βαθιά ύφεση, στην οποία έχει βυθισθεί, το 2011. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα πρέπει να ανατρέξουμε στα βασικά οικονομικά που διδάσκεται ένας φοιτητής οικονομικών στο μάθημα της εισαγωγής στην οικονομική του πρώτου έτους. Εκεί λοιπόν ο φοιτητής διδάσκεται δυο βασικές προσεγγίσεις για τον τρόπο λειτουργίας της μακροοικονομίας.
Η πρώτη προσέγγιση είναι αυτή των κλασικών οικονομολόγων, δηλαδή ο περίφημος Νόμος του Say. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, η προσφορά της οικονομίας, δηλαδή η παραγωγή, δημιουργεί την δική της ζήτηση. Με άλλα λόγια προηγείται η αύξηση της προσφοράς και τα εισοδήματα που δημιουργούνται από την παραγωγή θα διοχετευθούν στην αγορά για την προμήθεια των προϊόντων που έχουν παραχθεί. Ουσιαστικά, όλη η φιλοσοφία πίσω από την λεγόμενη νέα κλασική σχολή στα μακροοικονομικά, που έχει επηρεάσει την άσκηση της οικονομικής πολιτικής τα τελευταία τριάντα χρόνια περίπου, στηρίζεται σε αυτόν τον νόμο. Οι πολιτικοί που εφάρμοσαν τα προτάγματα της νέας κλασικής σχολής (Ρήγκαν, Θάτσερ κ.α.) με πολιτικούς όρους ονομάστηκαν νεοφιλελεύθεροι. Βασικό εργαλείο της πολιτικής αυτής είναι η ραγδαία μείωση των φορολογικών συντελεστών για τους πλουσίους και τις επιχειρήσεις έτσι ώστε να δοθεί κίνητρο για αύξηση της παραγωγής, η οποία θα δημιουργήσει εισοδήματα που θα χρησιμοποιηθούν στην απορρόφηση των προϊόντων.
Εάν λοιπόν ο πρωθυπουργός και ο υπουργός οικονομίας πιστεύουν σε αυτή την σχολή σκέψης, πράγμα αφύσικο για σοσιαλιστικό κόμμα, δηλαδή θεωρούν ότι η οικονομία λειτουργεί σύμφωνα με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, τότε θεωρούν ότι η αύξηση της προσφοράς θα αυξήσει την ζήτηση και στην συνέχεια θα μπει η χώρα σε ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Εάν όμως δούμε τα στοιχεία της Eurostat (βλέπε πίνακα) για το πρώτο εξάμηνο του 2010 παρατηρούμε ότι η ακαθάριστη προστιθέμενη άξια στην χώρα ακολουθεί πτωτική πορεία από το δεύτερο τρίμηνο του 2009 έως το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό. Εάν συνεχιστεί η πορεία αυτή, και ένας νεοφιλελεύθερος θα έλεγε ότι με τόσο υψηλούς φορολογικούς συντελεστές θα συνεχιστεί, τότε η προσφορά – παραγωγή για το επόμενο έτος δεν αναμένεται να αυξηθεί, δηλαδή να έχει θετικό πρόσημο, και συνεπώς και η ζήτηση δεν πρόκειται να αυξηθεί και άρα δεν μπορεί να υπάρξει θετικός ρυθμός ανάπτυξης.
Η δεύτερη προσέγγιση που μαθαίνουν οι φοιτητές είναι το κευνσιανό υπόδειγμα. Δηλαδή, η ζήτηση είναι αυτή που προηγείται και η προσφορά-παραγωγή προσαρμόζεται σε αυτήν. Όταν λοιπόν για οποιονδήποτε λόγο αυξάνει η ζήτηση, οι επιχειρήσεις πωλούν περισσότερα προϊόντα και συνεπώς αυξάνουν την παραγωγή τους για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ζήτηση. Ο πρωθυπουργός, σαν σοσιαλιστής, μάλλον θα πρέπει να πρόσκειται στο κεϋνσιανό μοντέλο και αναλύοντας την οικονομία με την χρήση του κεϋνσιανού μοντέλου μάλλον κατέληξε ότι θα υπάρχει ανάκαμψη. Ας δούμε όμως πάλι τα στοιχεία. Η ζήτηση σε μια οικονομία αποτελείται από την κατανάλωση, την επένδυση και τις εξαγωγές. Στην κατανάλωση και επένδυση συμπεριλαμβάνονται τόσο η ιδιωτική όσο και η δημόσια, δηλαδή του κράτους. Εάν δούμε λοιπόν τα στοιχεία της Eurostat, διαπιστώνουμε ότι η συνολική ζήτηση (κατανάλωση και επένδυση μαζί) ακολουθεί πτωτική πορεία με ένα μικρό διάλειμμα το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Ειδικά στο δεύτερο τρίμηνο του 2010 στην ουσία κατέρρευσε, καθώς μειώθηκε κατά 14,5% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Η τελική κατανάλωση ιδιωτών και δημοσίου μειώθηκε κατά 16,9% και οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου που δημιουργούν θέσεις εργασίας και εισόδημα κατά 13,4%. Από το μνημόνιο γνωρίζουμε ότι τόσο η κατανάλωση όσο και οι επενδύσεις του δημοσίου έχουν μειωθεί ραγδαία με τις δημόσιες επενδύσεις να έχουν μειωθεί για το 2010 κατά 35% περίπου. Τέλος, η εξωτερική ζήτηση ακολουθεί και αυτή πτωτική πορεία με τις εξαγωγές να μειώνονται κατά 17,3% το τελευταίο τρίμηνο, ενώ με τους πολύ αργούς ρυθμούς ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας δεν προβλέπεται γα το επόμενο έτος βελτίωση της κατάστασης. Άρα ένας κεϋνσιανός θα σας έλεγε ότι εάν με αυτά τα στοιχεία περιμένετε αύξηση του ΑΕΠ μάλλον δεν γνωρίζετε οικονομικά.
Εάν λοιπόν είτε από την μεριά της προσφοράς - παραγωγής εξετάσουμε τα πράγματα είτε από την μεριά της ζήτηση, το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάκαμψη με βάση αυτά τα στοιχεία, τότε από που πηγάζει αυτή αισιοδοξία του πρωθυπουργού και του υπουργού οικονομίας; Την απάντηση δεν μπορεί να την δώσει οικονομολόγος!
*Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ και Διευθυντής του Εργαστηρίου Οικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής
Πίνακας
|
| 2010 Τρ.2 | 2010 Τρ.1 | 2009 Τρ.4 | 2009 Τρ.3 | 2009 Τρ.2 | 2009 Τρ.1 | 2008 Τρ.4 | 2008 Τρ.3 | 2008 Τρ.2 | 2008 Τρ.1 |
| Δαπάνες Τελικής Κατανάλωσης | -16.9 | -5.1 | 0.6 | 2.3 | -0.8 | -0.8 | 0.6 | 1.0 | 2.3 | 0.5 |
| Εγχώρια Ζήτηση | -14.5 | 4.8 | -7.8 | -6.1 | -6.5 | 1.0 | -1.0 | 0.7 | -1.6 | 2.2 |
| Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών | -17.3 | -11.5 | 30.1 | -14.6 | -0.5 | -54.0 | 5.7 | -11.1 | 5.0 | 4.6 |
| Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών | -39.5 | 18.7 | 0.4 | -22.3 | -17.7 | -29.7 | 9.8 | -7.2 | -8.2 | 2.0 |
| Ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου | -13.4 | -4.6 | -3.0 | 1.5 | -9.3 | -8.4 | 1.2 | -0.1 | 0.7 |
|
| Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία | -3.9 | -1.8 | -0.4 | -0.3 | -0.4 | 0.7 | -0.9 | 0.1 | 0.6 | 0.7 |