Ο μέσος χρόνος σπουδών στην Ελλάδα

Δύο επιπλέον χρόνια των κανονικών τετραετών σπουδών, χρειάζονται οι φοιτητές στα ελληνικά πανεπιστήμια, προκειμένου ναολοκληρώσουν τις σπουδές τους.Οι λόγοι για τη διετή καθυστέρηση, με δεδομένο ότι οι περισσότερες σχολές είναι τετραετούς φοίτησης, είναι αρκετοί. Σύμφωνα με τα όσαανακοίνωσαν οι πανεπιστημιακοί στην «Καθημερινή», κυρίως σχετίζονται με το επίπεδο των φοιτητών και άρα το επίπεδο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, σε σχέση με τον βαθμό δυσκολίας των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Από την άλλη, ρόλο παίζει και η έδρα της σχολής. Χωρίς να λείπουν οι εξαιρέσεις, παρατηρείται οι σχολές στην περιφέρεια να έχουν μεγαλύτερο μέσο χρόνο σπουδών συγκριτικά με τις σχολές των κεντρικών ιδρυμάτων. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι πολλοί φοιτητές, που κατάγονται από μεγάλα αστικά κέντρα αλλά σπουδάζουν σε περιφερειακές σχολές, καθυστερούν τις σπουδές τους διότι ουσιαστικά δεν συνδέονται με τον τόπο των σπουδών τους.

Ο ένας στους τρεις φοιτητές, έχει ξεπεράσει και την εξαετία και πλέον κατατάσσεται στην κατηγορία των «αιώνιων» φοιτητών (ποσοστό 35%), ενώ ο ένας στους τέσσερις δεν έχει δώσει στο ΑΕΙ σημεία ζωής τα τελευταία χρόνια. Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από τα στοιχεία του υπ. Παιδείας.

Συγκεκριμένα:

- Κατά μέσο όρο ένας φοιτητής σε ελληνικό πανεπιστήμιο ολοκληρώνει τις σπουδές του σε έξι χρόνια. Το 2009 - 2010 οι ενεργοί φοιτητές ήταν 214.527 και την ίδια χρονιά αποφοίτησαν 29.467.

- Τον περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους φαίνεται να χρειάζονται οι φοιτητές του Δημοκρίτειου Θράκης. Ο μέσος χρόνος σπουδών είναι 6,6 χρόνια, δηλαδή 2,6 χρόνια πάνω από την τετραετία που είναι ο ελάχιστος χρόνος σπουδών. Βέβαια, το Πολυτεχνείο Κρήτης έχει μέσο χρόνο αποφοίτησης 7,3 χρόνια, όμως οι σπουδές στα πολυτεχνεία είναι 5ετείς.

- Παρατηρείται ότι οι φοιτητές των περιφερειακών πανεπιστημίων ολοκληρώνουν, κατά μέσο όρο, τις σπουδές τους πιο αργά συγκριτικά με εκείνους στα κεντρικά. Αυτό γίνεται πιο εμφανές εάν συγκρίνουμε τους μέσους χρόνους κεντρικών και περιφερειακών σχολών με ομοειδές αντικείμενο. Ενδεικτικά, μεταξύ των εξαετούς φοίτησης ιατρικών, η της Θεσσαλίας έχει τον υψηλότερο μέσο χρόνο (7,92 χρόνια) έναντι των 6,72 χρόνων της Ιατρικής Αθηνών. Επίσης, στις πενταετείς σχολές ηλεκτρονικών υπολογιστών, η της Κρήτης έχει χρόνο αποφοίτησης 7,52 έναντι των 6,22 εκείνης του ΕΜΠ.

- Βέβαια, υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως τα 7,62 έτη του μέσου χρόνου αποφοίτησης στο Φυσικό Αθηνών έναντι των 5,7 ετών του Φυσικού Ιωαννίνων. Ο μέσος χρόνος σπουδών εξαρτάται από τον βαθμό δυσκολίας κάθε σχολής, το αντικείμενό της και το επίπεδο των φοιτητών.

- Πάντως, όπως ανέφεραν στελέχη του υπ. Παιδείας, στα περιφερειακά ιδρύματα πολλοί φοιτητές είναι πιο «αποστασιοποιημένοι», και όταν οδεύουν προς το τέλος του κανονικού χρόνου σπουδών αρχίζουν να μην παρακολουθούν τα μαθήματα.

Αυτό είναι πιο έντονο στα ΤΕΙ. Ενδεικτικά, το ΤΕΙ Ηλεκτρολογίας Κρήτης έχει μέσο χρόνο σπουδών τα 8,5 έτη, το ΤΕΙ Μηχανολογίας-Υδάτινων Πόρων Μεσολογγίου 8,4 έτη και το ΤΕΙ Ηλεκτρολογίας Λαμίας τα 8,13 έτη.

- Η μέση αναλογία αποφοίτων ετησίως και ενεργών φοιτητών είναι 1,37 προς 10. Τις καλύτερες αναλογίες έχουν το Παν. Αθηνών (1,6:10) και το Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης (1,58:10).

Ο ένας στους τέσσερις φοιτητές πανεπιστημίου, έχει ξεπεράσει τον ελάχιστο χρόνο σπουδών μαζί με το περιθώριο των δύο ετών (ν+2) και έχει ξεχάσει το ίδρυμα. Πρόκειται για τους «αιώνιους» φοιτητές που δεν δίνουν σημεία ζωής.

Αντίθετα, το 10% έχει μεν ξεπεράσει το ν+2, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει εγγραφεί σε κάποιο μάθημα. Συνολικά, από τους 603.216 φοιτητές σε πανεπιστήμια και ΤΕΙ οι 211.518 (35%) είναι «αιώνιοι». Εξ αυτών οι 132.430 (22%) είναι ανενεργοί και οι 79.088 (13%) ημιενεργοί.

Τα πανεπιστήμια έχουν τους περισσότερους «αιώνιους», καθώς έχουν πιο πολλά έτη λειτουργίας από τα ΤΕΙ. Από τους 378.893 φοιτητές οι 98.602 (26%) είναι «αιώνιοι» και οι 36.479 (10%) ημιενεργοί. Σύνολο, 135.081 «αιώνιοι», δηλαδή το 36%. Παρά το... νεαρό της ηλικίας πολλών ΤΕΙ, δεν τους λείπουν οι «αιώνιοι». Από τους 224.323, οι 76.437 (34%) είναι «αιώνιοι» εκ των οποίων οι 33.828 (15%) ανενεργοί και οι 42.609 (19%) ημιενεργοί.

Το ότι οι ημιενεργοί είναι πιο πολλοί, οφείλεται στα λίγα χρόνια λειτουργίας πολλών ΤΕΙ. Πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι η πρόσθεση των κατηγοριών (ενεργοί, ημιενεργοί, ανενεργοί) έχει άθροισμα 591.230 φοιτητές, ενώ στον πίνακα του υπουργείου παρουσιάζονται 603.216. Σύμφωνα με το υπουργείο, η διαφορά οφείλεται σε τμήματα με αριθμούς φοιτητών που δεν έχουν καταχωρηθεί σε ηλεκτρονικά συστήματα, και τώρα δεν είναι δυνατή η κατηγοριοποίηση τους.

Ιδεοπληξίες, Ανώτατη Εκπαίδευση και Αναποτελεσματικότητα

Με την δημοσιοποίηση του προσχεδίου νόμου για την Ανωτάτη Εκπαίδευση στην Ελλάδα, σειρά δημοσιευμάτων στον γραπτό και ηλεκτρονικό τύπο κατακεραύνωσαν τα Ελληνικά πανεπιστήμια για το ότι οι πρυτάνεις στις αναλύσεις τους χρησιμοποιούν τα έξι χρόνια σπουδών (για σχόλες και τμήματα εκτός Ιατρικής και Πολυτεχνείου) ως χρόνος ενεργής φοίτησης των ελλήνων φοιτητών ενώ το υπουργείο παιδείας τα τέσσερα χρόνια. Αυτή η διαφορά διαφοροποιεί σημαντικά το κόστος φοίτησης ανά φοιτητή καθώς ο χαμηλός αριθμός των ενεργών φοιτητών σύμφωνα με το υπουργείο δίνει ψηλό κόστος φοίτησης ενώ με τον αντίστοιχο αριθμό των πρυτάνεων το μέσο κόστος φοίτησης είναι σημαντικά χαμηλότερο. Το υπουργείο δε κατηγορεί τα ελληνικά πανεπιστήμια για κακή λειτουργία καθώς δεν αποφοιτούν στον προβλεπόμενο χρόνο οι φοιτητές.

Εάν συγκρίνουμε με το πιο προηγμένο τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο, αυτό των ΗΠΑ, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι χειρότερη από αυτή των ΗΠΑ. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του American Enterprise Institute, (http://www.aei.org/docLib/Diplomas%20and%20Dropouts%20final.pdf) κατά μέσο όρο μόλις λιγότερο από το 60% των φοιτητών αποφοιτούν στα έξι χρόνια από τμήματα με τετραετείς σπουδές! Ακόμη και στα πλέον ανταγωνιστικά πανεπιστήμια όπως πχ το Harvard, MIT, το 87% των φοιτητών αποφοιτά στα 6 χρόνια.

Συνεπώς, κατά την άποψή μου, οι πρυτάνεις έχουν δίκιο ότι η ενεργός φοίτηση θα πρέπει να υπολογιστεί στα 6 χρόνια.

Δυστυχώς η συζήτηση στην Ελλάδα γίνεται σε επίπεδο ιδεοπληξιών και όχι δεδομένων με αποτέλεσμα τις συγκρούσεις και την αναποτελεσματικότητα.

Τέλος, είναι ενδιαφέρον ότι στην έκθεση του το ΑΕΙ σημειώνει ότι ο μεγάλος χρόνος αποφοίτησης δεν είναι απαραίτητα κακός καθώς το πανεπιστήμιο δεν ασχολείται μόνο με την εκπαίδευση αλλά και άλλες λειτουργίες, όπως η έρευνα, ενώ, τονίζει, ότι η επιτάχυνση της αποφοίτησης κινδυνεύει να επιτευχτεί με μείωση της ποιότητας. Μήπως τελικά αυτό είναι το ζητούμενο από το υπουργείο παιδείας με τα μονοετή, διετή, τριετή, τριάμισι κ.α. προγράμματα σπουδών και με το μπέρδεμα της δια βίου εκπαίδευσης; Θέλω να πιστεύω πως όχι και ότι η όλη στάση είναι αποτέλεσμα της ιδεοπληξίας των ανθώνων του υπουργείου.

Οίκοι αξιολόγησης-Ευρώπη Καληνύχτα!

Χθες η Επιτροπος της ΕΕ κ. Ρεντιγκ καταφέρθηκε κατά των τριών οίκων αξιολόγησης. Αντιγράφω απο την αρθρογραφία: Την διάλυση των τριών μεγαλύτερων οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας,οι οποίοι κατητηγορούνται για επιδείνωση της κρίσης του χρέους στη ζώνη του ευρώ, προτείνει η Ευρωπαία Επίτροπος για τη Δικαιοσύνη, κα Βίβιαν Ρέντινγκ, τους σύμφωνα με δηλώσεις της που δημοσιεύει η γερμανική εφημερίδα Die Welt.

«Βλέπω δύο δυνατότητες… είτε τα κράτη της G20 (τα πλουσιότερα κράτη στον κόσμο) θα αποφασίσουν να διαλύσουν τους τρεις Οίκους και στη συνέχεια οι ΗΠΑ θα πρέπει να μετατρέψουν τους τρείς οίκους σε έξι εταιρείες ή θα πρέπει να δημιουργηθούν ευρωπαϊκοί ή ασιατικοί (αντίστοιχοι) οίκοι» είπε η κα Ρέντινγκ.

Οι αμερικανικές Moody ’s, Standard and Poors και η αγγλο-αμερικανική Fitch κυριαρχούν στην αγορά αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας επιχειρήσεων και κρατών.

«Δεν είναι δυνατόν ένα καρτέλ τριών αμερικανικών εταιρειών να αποφασίζει τη μοίρα ολόκληρων κρατών κράτη και των πολιτών τους», είπε η κα Ρέντινγκ.

Εδώ και μήνες από αυτό το ιστολόγιο έγραφα ότι οι οίκοι αξιολόγησης αποτελούν στρέβλωση της αγοράς και εργαλεία χειραγώγησης. Σήμερα ξύπνησε και η ΕΕ. Καληνύχτα σας! 

Αναδιάρθρωση: Μπρέιντι αλά Ελληνικά!

Το παρακάτω κείμενο παρουσιάστηκε ως εισήγηση σε ημερίδα που διοργάνωσαν το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Ιδρυμα Νομικών Μελετών Κρίσπη-Σαμαρά και η Εταιρεία Λόγου και Προβληματισμού Παρέμβαση, στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας στις 4 Ιουλιου 2011. Στην εισήγηση περιλαμβάνονται όλες οι προτάσεις που έχω διατυπώσει σε άρθρα και εκπομπες σχετικά με την διαχείριση του ελληνικού χρέους (γιαυτό ένα μέρος στα αγγλικά).

Το 2001, η Ann Krueger, Chief Economist of the IMF εκείνη την εποχή, σημείωνε ότι για τις υπερβολικά χρεωμένες χώρες η συνταγή της οικονομικής π-ολτικής δεν πρέπει να αφορά μόνο την διαχείριση των ροών στα δημόσια οικονομικά ( δηλαδή το δημοσιονομικό έλλειμμα ) αλλά ταυτόχρονα και την διαχείριση του αποθέματος ( δηλαδή του χρέους). Πρότεινε λοιπόν την δημιουργία ενός διεθνούς μηχανισμού για την διαχείριση κρίσεων σε υπερχρεωμένες χώρες. Στις μέρες μας, 2011, δέκα χρόνια μετά, η διεθνής κοινότητα δεν έχει καταλήξει στην δημιουργία ενός τέτοιου μηχανισμού. Επιπλέον, οι κρίσεις χρέους των δεκαετιών του 1980 και 1990 αφορούσαν χώρες με δικός τους εθνικό νόμισμα, ενώ η σημερινή κρίση χρέους αφορά χώρες όπως η  Ελλάδα, που ανήκουν σε νομισματική ζώνη, δεν έχουν δηλαδή δικό τους εθνικό νόμισμα. Επειδή η σημερινή κρίση χρέους είναι πρωτοφανής ούτε η οικονομική ανάλυση ούτε η πολιτική ήταν έτοιμες να λύσουν το πρόβλημα. Τέλος, απ0ο το φθινόπωρο του 2009 ο κοινός παρανομαστής των συζητήσεων για την επίλυση του προβλήματος χρέους των χωρών της ευρωζώνης είναι το πρόβλημα του ηθικού κινδύνου (moral hazard).

Το πρώτο πρόβλημα ηθικού κινδύνου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ αποφάσισαν τον Μάιο του 2010 να καλύψουν (bail out) μέρος του χρέους της Ελλάδας (110 δισεκατομμύρια ευρώ),ώστε να αγοράσουν χρόνο προκειμένου να αποφασίσουν σε μια τελική βιώσιμη λύση του Ελληνικού χρέους. Είναι όμως ηθικό οι Ευρωπαίοι πολίτες-φορολογούμενοι να πληρώνουν για τα λάθη (ανευθυνότητας) Ελλήνων πολιτικών;

Το δεύτερο πρόβλημα ηθικού κινδύνου. Οι περισσότεροι σχολιαστές μεταξύ των οποίων και μεγάλοι οικονομολόγοι του καιρού μας θεωρούν την χρεωκοπία της Ελλάδας αναπόφευκτη. Θεωρούν ότι μόλις οι Ευρωπαϊκές τράπεζες μειώσουν την έκθεση τους στα ελληνικά ομόλογα μέσω του πρώτου bail out και πιθανόν ενός δευτέρου, όπως συζητείται,, τότε η ΕΕ θα αφήσει την Ελλάδα να χρεοκοπήσει καθώς το κόστος για τις τράπεζες θα είναι σχετικά μικρό και διαχειρίσιμο. Είναι όμως ηθικό οι Ευρωπαίοι πολίτες-φορολογούμενοι να πληρώνουν για το «καθάρισμα» του ισολογισμού των ιδιωτικών τραπεζών, αμείβοντας τους κατά αυτόν τον τρόπο για τα όποια επενδυτικά λάθη που διέπραξαν;

Το τρίτο ηθικό πρόβλημα. Τώρα η ΕΕ σχεδιάζει ένα δεύτερο πρόγραμμα bail out προσφέροντας ένα πρόσθετο ποσό ύψους 120 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση των υποχρεώσεων χρέους για την περίοδο 2012-2014 καθώς η Ελλάδα σε καμιά περίπτωση δεν είναι δυνατόν να βγει στις αγορές για δανεισμό. Είναι ηθικό να αφεθούν οι Έλληνες πολιτικοί και οι πολίτες να πιστεύουν ότι δεν είναι αναγκαίο να κάνουν κάτι καθώς η ΕΕ θα έρχεται κάθε φορά να καλύπτει τις υποχρεώσεις της χώρας;

Τον τελευταίο καιρό έχουν ενταθεί οι συζητήσεις σχετικά με την αναδιάρθρωση του ελληνικού δημοσίου χρέους. Βέβαια, οι περισσότεροι αναφέρονται σε μια συντεταγμένη αναδιάρθρωση, «φιλικού» χαρακτήρα, και όχι σε μια εχθρικού τύπου, που θα οδηγούσε την χώρα πολλά χρόνια πίσω. Φιλική αναδιάρθρωση σημαίνει ότι τα τρέχοντα ομόλογα του δημοσίου χρέους ανταλλάσσονται με νέα στα οποία έχει ενσωματωθεί το όποιο «κούρεμα», τα νέα επιτόκια και ο νέος χρόνος εξόφλησης.

Στην κατάσταση που βρίσκεται η χώρα, για να είναι «επιτυχημένη» η αναδιάρθρωση θα πρέπει να βελτιωθούν οι όροι δανεισμού και να υπάρξει μια μείωση του χρέους, δηλαδή, να δεχθούν οι επενδυτές να «χαρίσουν» το 20, 30 ή 40%. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει οι επενδυτές που θα θελήσουν να ανταλλάξουν τα παλαιά ομόλογα με τα νέα να πειστούν ότι δεν θα χάσουν ξανά την αξία τους, όπως σήμερα, ότι είναι προς το συμφέρον τους μια μικρή η μεγάλη αναδιάρθρωση. Όπως σημειώνει ο Martin Feldstein αυτό μπορεί να συμβεί υπό τρεις προϋποθέσεις: α) ότι οι τράπεζες εάν δεν κεφαλαιοποιήσουν τους τόκους και παράσχουν νέο δάνειο το παλιό δάνειο θα εκπέσει (default) και θα υποστούν λογιστική μείωση του κεφαλαίου τους και της δυνατότητας τους να παρέχουν δάνεια β) η ΕΚΤ έχει κάνει σαφές ότι κάθε ομόλογο αναδιάρθρωσης που θα αποτελεί αποτέλεσμα χρεοκοπίας (default) δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εγγύηση (collateral) σε αυτήν και γ) να υπάρξει πίεση προς τους χρεώστες ότι όλοι θα ωφεληθούν από την αποφυγή της χρεοκοπίας της χώρας.

Πώς μπορεί λοιπόν να επιτευχθούν οι όροι που θέτει ο Martin Feldstein; Θεωρώ ότι μόνο με την παροχή εγγυήσεων για την ομαλή αποπληρωμή των νέων ομολόγων, δηλαδή την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μελλοντικής χρεοκοπίας των νέων ομολόγων. Είναι κανείς που πιστεύει ότι μπορεί η Ελλάδα να παράσχει τέτοια εγγύηση; Είναι κανείς που πιστεύει ότι μόλις ελαφρώσει λίγο η κατάσταση, το πολιτικό σύστημα δεν θα επιδοθεί στην αγαπημένη του ασχολία, την κατασπατάληση των δημοσίων πόρων;

Επειδή, λοιπόν, οι επενδυτές διαθέτουν μνήμη και μυαλό δεν πρόκειται να πειστούν από τα λεγόμενα καμιάς ελληνικής κυβέρνησης. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;

Κατά την άποψη μου η καλύτερη λύση, εδώ που φτάσαμε, είναι η έκδοση ομολόγων τύπου Μπρέιντι που εκδόθηκαν στην αντίστοιχη περίπτωση του Μεξικού. Στην αναδιάρθρωση του χρέους του Μεξικού στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι ΗΠΑ εγγυήθηκαν το κεφάλαιο των ομολόγων που εξέδωσε το Μεξικό για να αντικαταστήσει τα παλαιά ομόλογα. Η εγγύηση των ΗΠΑ επέτρεψε τελικά το Μεξικό να ελαφρύνει το χρέος του, να βγει ξανά στις διεθνείς χρηματαγορές με ανεκτούς όρους και να εξέλθει τελικά από την βαθιά κρίση, καθώς οι επενδυτές, εμπιστευόμενοι την  εγγύηση των ΗΠΑ, αποδέχτηκαν τα νέα ομόλογα.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, ποια μπορεί να είναι η οντότητα που μπορεί να εγγυηθεί το κεφάλαιο των νέων ομολόγων; Για την ελαχιστοποίηση των προβλημάτων ηθικού κινδύνου πρέπει να αλλάξει η στρατηγική της ΕΕ, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ.

Πρώτο. Η ΕΕ , η ΕΚΤ και το ΔΝΤ πρέπει να εγκαταλείψουν την ιδέα ενός δεύτερου  προγράμματος bail out.

Δεύτερο, πρέπει να σχεδιάσουν μαζί με την Ελληνική κυβέρνηση ένα πρόγραμμα έκδοσης ομολόγων τύπου Brady. Παρακάτω προτείνω δύο τύπους ομολόγων Brady για την περίπτωση της Ελλάδας.

Greek Brady Bonds I

Η ΕΕ θα εκδώσει ένα Ευρώ-ομολογο (μέσω του European Financial Stability Facility, EFSF) με αξία γύρω στα 50 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου στο 60% του ΑΕΠ όπως προτείνεται από τις συνθήκες, πέρα από τα 110 δισεκατομμύρια του πρώτου προγράμματος bail-out και τα περίπου 50 δισεκατομμύρια ευρώ που βρίσκεται στα χέρια της ΕΚΤ). Το ευρώ-ομόλογο θα λειτουργήσει ως υποθήκη (collateral) για την αξία ενός νέου ομολόγου που θα εκδοθεί από την Ελλάδα (Greek Brady Bond I) και το οποίο θα πουληθεί στις αγορές. Το ευρώ-ομόλογο θα κατατεθεί στην ΕΚΤ και όπου θα παραμείνει μέχρι την λήξη του ελληνικού ομολόγου. Οι κάτοχοι των παλαιών ομολόγων μπορούν εθελοντικά να ανταλλάξουν τα παλαιά ομόλογα που λήγουν με το νέο Ελληνικό ομόλογο το οποίο έχοντας καλύψει το ευρώ-ομόλογο θα είναι αρκετά πιο ασφαλές και με καλύτερη μακροχρόνια αξία. Σε διαφορετική περίπτωση οι κάτοχοι των παλαιών ομολόγων θα αντιμετωπίσουν  την αναπόφευκτη, σύμφωνα με τον Martin Feldstein και άλλους, ελληνική χρεοκοπία, καταγράφοντας ζημίες στον ισολογισμό τους. Το νέο Greek Brady Bond I μπορεί να περιέχει και “hair cut”; Κατά την άποψη μου «ναι», ένα «haircut» της τάξης του 25-30%. Σε αυτή την περίπτωση το πρόβλημα του ηθικού κίνδυνου είναι αρκετά μικρό καθώς οι Έλληνες είναι υπεύθυνοι για την αποπληρωμή του νέου ομολόγου, οι κάτοχοι των παλαιών ομολόγων καταγράφουν μικρές ζημίες (ας το δούμε ως ποινή για κακές επενδυτικές αποφάσεις), αλλά από την άλλη μεριά ανταλλάσουν ένα τοξικό παλαιό ομόλογο με ένα υγιές του οποίου η παρούσα αξία, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο, είναι σημαντικά υψηλότερη από το παλιό ομόλογο, ακόμη και μετά το haircut. Πάντως, πρόβλημα ηθικού κινδύνου εξακολουθεί να υπάρχει καθώς οι Ευρωπαίοι πολίτες-φορλογούμενοι θα πληρώσουν για το ευρώ-ομόλογο στην περίπτωση που το Greek Brady Bond I δεν πληρωθεί.

Η κυβέρνηση της Γαλλίας έχει προτείνει έναν παραπλήσιο μηχανισμό που όμως εν αντιθέσει προς τον προτεινόμενο εδώ που στηρίζεται στην φιλοσοφία των Brady Bonds είναι σύνθετος και δύσκολος στην διαχείριση τους. Για μια ακόμη φορά οι ΒορειοΑμερικάνοι αποδεικνύονται αποτελεσματικοί ευέλικτοι και απλοί στην σκέψης τους. Επιπλέον το προτεινόμενο σχέδιο δεν είναι καθόλου φθηνό για την Ελλάδα. Έτσι, όπως σημειώνουν οι Financial Times, η Ελλάδα θα πληρώσει 5,5% επιτόκιο συν ένα επιπλέον 2,5% εάν η οικονομία θα αρχίσει να αναπτύσσεται (ρήτρα μεγέθυνσης- δηλαδή η Ελλάδα θα τιμωρηθεί καθώς η όποια ανάπτυξη της χώρας δεν θα πηγαίνει για μείωση του χρέους αλλά στους χρεώστες)  Επιπλέον καθώς η Ελλάδα θα λάβει μόνο 50 ευρώ από τα 70 ευρώ αλλά θα πληρώνει τόκο για τα 70 ευρώ το τελικό επιτόκιο για περίοδο των 30 ‘ετών θα ανέλθει στο 11%. Επιτόκιο πάνω από το 7% θεωρείται, σύμφωνα με τους FT ως μη διατηρήσιμο. Θεωρώ ότι σε κάθε σχεδιασμό πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά η πρόταση του Jeffrey Sachs ότι εάν η Ελλάδα κληθεί πληρώσει ένα επιτόκιο της τάξης 3,5% για τα δεκαετή της ομόλογα τότε με ένα μέσο πληθωρισμό της Ευρωζώνη της τάξης του 1,5% το πραγματικό επιτόκιο θα ανέλθει στο 2%. Εάν δε η Ελλάδα αρχίζει να αναπτύσσεται με ένα μέσο ρυθμό της τάξης του 3%, τότε η χώρα θα μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της και ταυτόχρονα να μειώσει το ποσοστό του χρίου της προς ΑΕΠ στο 70% σε μια εικοσαετία.

Συνεπώς, θεωρώ ότι η ΕΕ πρέπει να σχεδιάσει το νέο Ευρωομόλογο το οποίο έχοντας αξιολόγηση ΑΑΑ θα μπορεί να προσφέρει στο ομόλογο που θα εκδώσει η Ελλάδα την αξιοπιστία που απαιτείται με όρους ΑΑΑ όπως προτείνει ο J. Sachs.

1.     Greek Brady Bonds II

Ο δεύτερος τύπος ομολόγου στηρίζεται σε μας τους Έλληνες. Επιτέλους, να πάψουμε σαν ζητιάνοι να εκλιπαρούμε λύσεις από το εξωτερικό. Να αναλάβουμε και μόνοι μας τις τύχες της χώρας μας. Πώς όμως μπορεί να επιτευχτεί αυτό;

Η πώληση δημόσιας περιουσίας σήμερα δεν είναι η άριστη λύση διότι, αφενός μεν η τρέχουσα γενεά δεν έχει το δικαίωμα να την στερήσει από τις επόμενες και αφετέρου θα δώσει το μήνυμα στους Έλληνες ότι μπορούμε να ζούμε με δανεικά και στο τέλος θα έρχεται το κράτος και θα πληρώνει με την εκποίηση της περιουσίας του. Λάθος, δηλαδή, μήνυμα.

Επιβάλλεται εφάπαξ φορολογική εισφορά 3 ή 4 ή 5% ή και παραπάνω στις αντικειμενικές αξίες (που ισχύουν τώρα) των ακινήτων που βρίσκονται στην Ελλάδα είτε ανήκουν σε φυσικά είτε σε νομικά πρόσωπα είτε στο κράτος. Τα προβλεπόμενα έσοδα από την φορολογική εισφορά θα αποτελέσουν ένα SPV που θα χρησιμοποιηθεί ως υποθήκη (collateral) του νέου δανείου που θα εκδώσει το ελληνικό κράτος και θα αντιστοιχεί στο σύνολο του νέου κεφαλαίου. Έτσι, σε περίπτωση που δεν θα πληρωθεί το δάνειο από το κράτος μετά από 20 ή 30 χρόνια, ο κάθε κάτοχος ακίνητης περιουσίας θα κληθεί να καταβάλει το ποσοστό της περιουσίας του στον δανειστή με μια εφάπαξ φορολογική εισφορά.  Στην ουσία το ομόλογο έχει κάλυψη ένα εξασφαλισμένο μελλοντικό φορολογικό έσοδο. Με άλλα λόγια οι Έλληνες βάζουν ως υποθήκη την περιουσίας τους για να μπορέσει το ελληνικό κράτος, δηλαδή όλοι μας, να ξεφύγει από την δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται, και η Ελλάδα να βγει με αξιόλογους όρους στις διεθνείς αγορές. Υπολογίζω ότι με βάση τις σημερινές αντικειμενικές αξίες το ελληνικό δημόσιο μπορεί να εκδώσει ομόλογο ύψους 60-80 δισεκ. ευρώ μα την αντίστοιχη κάλυψη της ιδιωτικής περιουσίας.     

Πλεονεκτήματα.

Πρώτον, επειδή το νέο δάνειο θα έχει υποθήκη (collateral), οι όροι του θα είναι καλύτεροι σε σχέση με το δάνειο που θα αντικαταστήσει. Ειδικά θα μπορεί η χώρα να πει στους δανειστές της ότι προσφέρει καλύτερης ποιότητας ομολόγων με κάλυψη και συνεπώς, η ανταλλαγή ενός ομόλογου αξίας 100 ευρώ με ένα αξίας 70 ή 80 ευρώ (πχ), στο οποίο όμως το κεφάλαιο είναι εξασφαλισμένο μπορεί να είναι καλή κίνηση επενδυτικά.

Δεύτερον, η χώρα θα δείξει στην  διεθνή οικονομική και πολιτική κοινότητα ότι επιτέλους αρχίζει και σοβαρεύεται και αναλαμβάνουν οι πολίτες τις ευθύνες τους. Αυτό θα οδηγήσει σε άμεση αποκλιμάκωση των spread και θα βοηθήσει την χώρα να εξέλθει στις χρηματαγορές ταχυτέρα και με καλύτερους όρους.

Τρίτον, όλοι οι Έλληνες θα ασκούν καλύτερο έλεγχο πλέον στην εκάστοτε κυβέρνηση και θα έχουν κίνητρο να πετύχει η προσπάθεια ανάκαμψης της χώρας, να συμμαζευτούν τα δημόσια οικονομικά, να μειωθεί το χρέος, να αναπτυχτεί η χώρα και να εξασφαλιστούν οι πόροι για την αποπληρωμή του νέου δανείου, διότι αλλιώς ο καθένας θα έχει προσωπικό κόστος από την αποτυχία. Το κόστος προσωποποιείται και δεν είναι γενικό πχ του δημοσίου.

Τέταρτον. Λόγω όλων των παραπάνω οι Έλληνες θα ξαναβρούν την χαμένη τους αξιοπιστία, αυτοπεποίθηση, φιλοτιμία και περηφάνια. Θα κοιτάξουμε ξανά τον υπόλοιπο κόσμο στα μάτια, όχι ως επαίτες αλλά ως ίσοι προς ίσο. Ίσως αυτό το τελευταίο πλεονέκτημα να αποτελέσει και τον καταλύτη για αναγέννηση της χώρας

Μειονεκτήματα.

Πρώτον, πιθανόν οι δανειστές να θελήσουν να αποτύχει το νέο δάνειο για να πάρουν την ακίνητη περιουσία. Ο προβληματισμός αυτός απαντάται αφενός μεν από το ότι δεν υπάρχει ολόκληρη περιουσία για να πάρουν αλλά ποσοστό στην περιουσία του καθενός και μάλιστα μικρό και συνεπώς θα πάρουν πάλι χρήματα και όχι ακίνητα και αφετέρου απαντάται από το τρίτο πλεονέκτημα.

Δεύτερον, Η διάχυση της μόλυνσης (contagion), που όλοι φοβούνται θα λάβει θετικό χαρακτήρα καθώς η ΕΕ και το ΔΝΤ μπορούν εφαρμόσουν αυτά τα εργαλεία και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. Αυτός ο μηχανισμός, μέσω της συμμετοχής των ιδιωτών επενδυτών, του EFSF και κυρίως μέσω των πολιτών της χρεωμένης χώρας, μέσω της οιονεί υποθήκευσης μέρους της ιδιωτικής περιουσίας  μπορεί να αποδειχθεί σημαντικό εργαλείο για μια νέα διεθνής αρχιτεκτονικής αντιμετώπισης και λύσης προβλημάτων κρίσης των υπερχρεωμένων χωρών με διατηρήσιμο τρόπο.

 Έκτακτη εισφορά στις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις

Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές εκροές κεφαλαίων κυρίως από το τραπεζικό σύστημα με σημαντική μείωση των καταθέσεων που υπάρχουν στην χώρα. Αυτή η συμπεριφορά δυσκολεύει την ομαλή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, πιέζει για συνεχή προσφυγή στην ΕΚΤ για αντλήσει ρευστότητας, που, όμως, έχει ως αποτέλεσμα την διευκόλυνση αυτών που θελoυν να μεταφέρουν τις καταθέσεις, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes.  Αυτή συμπεριφορά των συμπατριωτών μας να και δικαιολογημένη από ατομική άποψη για την αποφυγή απομείωσης της προσωπικής τους περιουσίας έχει προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στην λειτουργία της ελληνικής οικονομίας. Θεωρώ ότι η επιβολή μιας έκτακτης εισφοράς στις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις που διεξήχθησαν από το 2009, έναρξη της κρίσης μέχρι σήμερα, και θα αφορά τις αποσύρσεις καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες προς τράπεζες του εξωτερικού. Αυτή η εισφορά θα εξασφαλίσει την δικαιοσύνη καθώς μισθωτοί, και επιχειρήσεις έχουν επιβαρυνθεί υπέρμετρα από συνεχείς αυξήσεις φορολογίας και τις έκτακτες εισφορές. Μια εισφορά της τάξης του 10% θα μπορέσει να φέρει στα ταμεία του δημοσίου με βάση τις πληροφορίες που κυκλοφορούν περίπου 5 δις ευρώ από ανθρώπους που αποδεδειγμένα διαθέτουν ρευστότητα.

2.     Ομόλογο για την επαναφορά των ξένων καταθέσεων.

Πολλές φορές έχει επιχειρηθεί στο παρελθόν να επαναπατριστούν τα κεφαλαία των ελλήνων κατοίκων της χώρας. Αυτό δεν έγινε κατορθωτό. Επειδή μας ενδιαφέρει ταυτόχρονα και η διαχείριση του χρέους, προτείνεται έκδοση ενός ομόλογου στο οποίο θα συμμετέχουν με μέρος των καταθέσεων τους αυτοί που έχουν χρήματα στο εξωτερικό. Το επιτόκιο του ομόλογου θα είναι αυτό της Ελβετίας προσαυξημένο κατά 0,5-1%.

3.     Ομόλογο για τους απόδημους.

Εάν ισχύσουν όλα τα παραπάνω τότε το πρόσωπο της Ελλάδας προς τους απόδημους έλληνες βελτιώνεται ριζικά, καθώς δείχνουμε ότι επιτέλους η πατρίδα σοβαρεύεται. Τότε μπορεί η ελληνική πολιτεία να βγει στους απόδημους με ειδικό ομόλογο το οποίο θα γίνει θετικά αποδεκτό από αυτούς. 

Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος από πλευράς Ελλάδας να προχωρήσει η πραγματική επαναθέσμιση της οικονομίας, της κοινωνίας και του κράτους  ξεχνώντας όλες τις παλιές συνήθειες.

Κλείνοντας, να σημειώσω ότι στην κατάσταση που βρίσκεται η Ελλάδα δεν υπάρχει μια και μοναδική λύση. Απαιτείται συνδυασμός λύσεων. Αυτό όμως προϋποθέτει εξυπνάδα, γενναιότητα, δύναμη, φαντασία και γνώση από τους ηγέτες της χώρας.