Ευρώ ή Δραχμή; Οι επιπτώσεις στο διεθνές εμπόριο της χώρας

Σε προηγούμενη ανάρτηση είχα εξηγήσει διεξοδικά γιατί η έξοδος από την ευρωζώνη και η επάνοδος σε ένα νέο εθνικό νόμισμα θα οδηγήσει σε χειροτέρευση της κατάστασης του δημοσίου χρέους της χώρας, τον μακροχρόνιο αποκλεισμό της από τις αγορές κεφαλαίων και την οικονομική συρρίκνωσή της.

Οι υπέρμαχοι της επανόδου στην δραχμή στηρίζουν σχεδόν όλη την επιχειρηματολογία τους στο ότι οι ελληνικές εξαγωγές θα γίνουν πιο ανταγωνιστικές στις διεθνείς αγορές και θα βοηθήσουν την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Έχουν δίκιο; ΟΧΙ. Διότι όπως έδειξα και αλλού, η οικονομική θεωρία πουθενά δεν συνδέει την τιμή συναλλάγματος με το διεθνές εμπόριο της χώρας, παρά μόνο όταν υπάρχουν  βραχυπρόθεσμες ανισορροπίες στο ισοζύγιο πληρωμών που μπορούν, για βραχυπρόθεσμο διάστημα, να κλείσουν με μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας.

Ας υποθέσουμε όμως, για την οικονομία της συζήτησης, ότι μπορεί να έχει η συναλλαγματική ισοτιμία επίδραση στο διεθνές εμπόριο. Ας δούμε εάν ισχύει κάτι τέτοιο και στην περίπτωση που η χώρα βγει από την ευρωζώνη και υιοθετήσει την δραχμή.

Στην περίπτωση αυτή η χώρα έχει δυο ενδεχόμενα: α) να μην υποτιμήσει την νέα δραχμή και β) να την υποτιμήσει. Οι υπέρμαχοι μιλούν για κέρδος στις εξαγωγές, άρα θεωρούν ότι η νέα δραχμή, αμέσως μετά την εισαγωγή της, θα υποτιμηθεί. Εάν η νέα δραχμή υποτιμηθεί, τα ενδεχόμενα πάλι είναι δύο: α) η υποτίμηση να είναι μικρή,  πχ της τάξης 10-15% και β) η υποτίμηση να είναι μεγάλη, σύμφωνα με τα σενάρια που ακούγονται, μεγαλύτερη από 40% (σενάριο UBS) μέχρι 60%. Θεωρώ ότι το σενάριο της μικρής υποτίμησης, έστω και εάν υιοθετείται από ορισμένους οικονομολόγους που προτείνουν την δραχμή, δεν μπορεί να σταθεί, λαμβάνοντας υπόψη το τεράστιο κόστος μετάβασης από το ευρώ στο νέο νόμισμα. Θεωρώ αδιανόητο για μια κυβέρνηση να προχωρήσει σε ένα τέτοιο εγχείρημα έχοντας ως στόχο μια υποτίμηση της τάξης του 10-15%. Άρα το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό της πολύ μεγάλης υποτίμησης της νέας δραχμής.

Από την στιγμή που θα εισαχθεί η νέα δραχμή με μια υποτίμηση 40% και πάνω, το νέο νόμισμα από την γέννηση του θα χάσει την αξιοπιστία του και οι πολίτες δεν θα το εμπιστεύονται. Για παράδειγμα, εξαγωγικές επιχειρήσεις δεν θα δραχμοποιούν το συνάλλαγμα, αλλά θα το κρατούν σε τράπεζες του εξωτερικού, και συνεπώς δεν θα υπάρχει μέρος της προβλεπόμενης εισροής συναλλάγματος.

Μετά την μεγάλη αυτή υποτίμηση, οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων θα αυξηθούν ανάλογα (πχ. πετρέλαιο, πρώτες ύλες, τρόφιμα). Άρα ο πληθωρισμός θα αυξηθεί ραγδαία με δυο σημαντικές επιπτώσεις. Αφενός μεν τα προϊόντα που προορίζονται για εξαγωγή θα χάσουν σχεδόν άμεσα το όποιο πλεονέκτημα της υποτίμησης και αφετέρου οι εργαζόμενοι της χώρας θα απαιτήσουν αυξήσεις στους μισθούς για να καλύψουν τις απώλειες από τον πληθωρισμό. Η κυβέρνηση θα έχει δύο εναλλακτικές σε αυτήν την περίπτωση. Είτε να ικανοποιήσει το αίτημα των εργαζόμενων και να αυξήσει τους μισθούς, προκαλώντας πλέον την έναρξη ενός νέου φαύλου κύκλου πληθωρισμού, είτε να μην ικανοποιήσει αυτό το αίτημα, ακολουθώντας μια νέα αντιπληθωριστική πολιτική. Θεωρώ ότι μετά από τόσα χρόνια ύφεσης και μείωσης των πραγματικών μισθών μετά το 2009 και διαθέτοντας πλέον η κυβέρνηση  το δικαίωμα να «κόβει» χρήμα, το πιθανότερο είναι να ικανοποιηθούν αυτά τα αιτήματα με αποτέλεσα την επιτάχυνση το πληθωρισμού.

Υπενθυμίζω ότι λόγω του πληθωρισμού τα αποτελέσματα των δύο υποτιμήσεων που έγιναν στη δεκαετία του 1980 (1983 και 1985) κράτησαν μόλις 7 μήνες!

Ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση θα επιλέξει την ενάρετη (!) λύση και θα αρνηθεί τις αυξήσεις των μισθών. Ο πληθωρισμός που θα προκληθεί κυρίως λόγω των πρώτων υλών θα διαβρώσει άμεσα το πλεονέκτημα της υποτίμησης. Σημειώνω ότι οι εισαγωγές ορυκτών και πετρελαιοειδών και χημικών ανέρχονταν το 2010 σε 24,5 δις ευρώ (σε σύνολο εισαγωγών 63,3 δις ευρώ) όταν το σύνολο των εξαγωγών μας ανέρχονταν μόλις στα 21,5 δις. Εδώ λοιπόν ανακύπτει το ερώτημα του πως θα χρηματοδοτηθούν αυτές οι εισαγωγές, που αποτελούν την βάση της οικονομίας της χώρας και δεν αφορούν καταναλωτικές δαπάνες.

Εδώ λοιπόν εισέρχεται το πρόβλημα της ρευστότητας και της χρηματοδότησης των εξαγωγών και εισαγωγών της χώρας. Με την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη και λόγω των προβλημάτων που θα δημιουργηθούν στο χρηματοπιστωτικό τομέα (θα τα συζητήσω σε επόμενη ανάρτηση),  οι στρόφιγγες της ρευστότητας από τις διεθνείς αγορές και την ΕΚΤ θα κλείσουν εντελώς. Έτσι, αφενός μεν η χώρα θα πρέπει να εισάγει όσο ακριβώς θα εξάγει, δηλαδή, στην καλύτερη περίπτωση με στοιχεία του 2010 μόλις 21,5 δις. Όμως λόγω της ραγδαίας ανόδου του κόστους της ενέργειας και των πρώτων υλών, τα Ελληνικά προϊόντα δεν θα έχουν την ανταγωνιστικότητα που αναμένουν οι υποστηρικτές της νέας δραχμής.  Ταυτόχρονα, λόγω των προβλημάτων ρευστότητας θα καταστεί πολύ δύσκολη η εξαγωγική δραστηριότητα. Ήδη, σήμερα, εντός ευρωζώνης, οι εγγυητικές επιστολές ( συνήθως σε σκληρό νόμισμα) των ελληνικών τραπεζών δεν γίνονται αποδέκτες από ξένους εταίρους των ελληνικών επιχειρήσεων και απαιτούν άμεσα ρευστότητα.

Τέλος, να σημειώσω ότι όταν στην δεκαετία του 1980 τα αποτελέσματα των υποτιμήσεων κράτησαν μόλις επτά μήνες η αποβιομηχάνιση της χώρας μόλις είχε ξεκινήσει και το ποσοστό της βιομηχανίας στο ΑΕΠ ανέρχονταν γύρω στο 21-22% ενώ σήμερα ανέρχεται μόλις στο 12%! Το ποσοστό της γεωργίας έχει επίσης μειωθεί σημαντικά. Και ως αποτέλεσμα, η χώρα παράγει περίπου 75% μη εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες, όπως ακίνητα. Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε πως μπορεί έστω και μία μεγάλη υποτίμηση να οδηγήσει σε άνοδο των εξαγωγών.

Συμπερασματικά: θεωρώ ως επιπόλαια και χωρίς σκέψη για την δομή της ελληνικής οικονομίας την άποψη που έχουν διατυπώσει αξιόλογοι οικονομολόγοι για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την επιστροφή στην νέα δραχμή για να λύσει τα προβλήματα της και να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι μεταξύ άλλων και η κατάρρευση των εξαγωγών λόγω του πληθωρισμού και της τεράστιας αβεβαιότητας που θα επικρατήσει σχετικά με το νόμισμα της χώρας, όπως συνέβη και σε άλλες περιόδους της σύγχρονης οικονομικής ιστορίας της Ελλάδας (1945-1952, 1981-1995).

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα θα ήθελα να ζητήσω από τους εισηγούμενους την επιστροφή στην δραχμή, να μας πουν εάν υπάρχουν χώρες των οποίων το νόμισμα υποτιμάται με μεγάλα ποσοστά και αυτές κερδίζουν στο διεθνές εμπόριο

Υπενθύμηση

Το Blog αυτό δημιουργήθηκε για να εκφράζονται απόψεις με βάση την οικονομική επιστήμη. Τα σχόλια τα άφησα ανοιχτά γιατί με ενδιαφέρει ο επιστημονικός διάλογος. Ο επιστημονικός διάλογος απαιτεί επίπεδο και όχι κουβέντα καφενείου.Όσοι λοιπόν σχολιάζουν πρέπει να ακολουθούν αυτον τον απλο κανόνα του blog. Σε αυτές τις περίπτωσεις θα απαντώ με πολύ χαρά στα σχόλια και θα αναπτύσσεται ο διάλογος. Σε αντίθετη περίπτωση τα σχόλια θα αφαιρούνται.    

Ευρώ ή Δραχμή: Επιτέλους, τι λέει η οικονομική θεωρία;

Το τελευταίο καιρό αρκετοί οικονομολόγοι, νεοκλασικοί, κεϋνσιανοί και μαρξιστές, έχουν συμμετάσχει στην συζήτηση σχετικά με την επιστροφή της Ελλάδας στην δραχμή ή την παραμονή στο ευρώ. Βέβαια σε αυτήν την συζήτηση έχουν πάρει μέρος και πολιτικοί, αλλά αυτό δεν μας αφορά ως οικονομολόγους επιστήμονες και ακαδημαϊκούς.

Θεωρώ ότι ο ακαδημαϊκός επιστήμονας όταν μιλά με την ιδιότητα του επιστήμονα πρέπει να μιλά ΜΟΝΟ υπό το πρίσμα της επιστήμης του. Δηλαδή, οι απόψεις που εκφράζει πρέπει να στηρίζονται αποκλειστικά πάνω στην οικονομική θεωρία. Ως πολίτης ασφαλώς και έχει δικαίωμα να εκφράζεται όπως θέλει. Στην περίπτωση όμως εκείνη δεν πρέπει να χρησιμοποιεί τον τίτλο του ακαδημαϊκού αλλά τον τίτλο του πολίτη.

Το βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της επιστροφής στην δραχμή είναι ότι η χώρα θα κερδίσει ανταγωνιστικότητα και θα ανακάμψει οικονομικά. Μερικοί μαρξιστές επεκτείνουν και αναφέρονται σε αποχώρηση από την ΕΕ, κρατικοποίηση της παραγωγής και των τραπεζών, απαγόρευση της κίνησης των κεφαλαίων και επιβολή τιμών από το κράτος.

Εδώ θα αναφερθώ μονό στην επίδραση στην ανταγωνιστικότητα.

1.     Ο όρος ανταγωνιστικότητα δεν υπάρχει σε καμία οικονομική θεωρία. Είναι πολιτικός όρος που εισήγαγε στην πολιτική ατζέντα ο Μπιλ Κλίντον. Στο διεθνές εμπόριο δεν ανταγωνίζονται κράτη μεταξύ τους αλλά επιχειρήσεις. Για παράδειγμα σήμερα που η Ελλάδα κατηγορείται για έλλειψη ανταγωνιστικότητα υπάρχουν επιχειρήσεις που εξάγουν ακόμη και προϊόντα υψηλής τεχνολογία. Συνεπώς, ο όρος  «ανταγωνιστικότητα» κρύβει παγίδες. Προσοχή λοιπόν πως χρησιμοποιείται.

2.     Όλοι αυτοί οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι που προτείνουν την επιστροφή στην δραχμή για να κάνουμε φθηνότερες τις εξαγωγές προφανώς είτε δεν θυμούνται τι διδάσκουν στους φοιτητές τους για την θεωρία του διεθνούς εμπορίου είτε δεν πιστεύουν τις θεωρίες που διδάσκουν. Εξηγούμαι: Σε καμιά θεωρία του διεθνούς εμπορίου, από τον Άνταμ Σμιθ, Ρικαρντο, τον Μιλλ, τον Μαρξ, τους Hecksher-Ohlin, και Stolper-Samuelson, η συναλλαγματική ισοτιμία δεν παίζει ρόλο. Η συναλλαγματική ισοτιμία εισέρχεται στην οικονομική ανάλυση μέσω του ισοζυγίου πληρωμών για να διορθώσει βραχυπρόθεσμες ανισορροπίες. Η δομή του εμπορίου της χώρας δεν επηρεάζεται από την τιμή συναλλάγματος ,άρα το νόμισμα. Αλλιώς, η Ιαπωνία και η Γερμανια, οι οποίες βλέπουν τα νομίσματα  τους επί δεκαετίες να ανατιμώνται έναντι των άλλων νομισμάτων, θα έπρεπε να είχαν καταρρεύσει εμπορικά.

3.     Όσον αφορά το θέμα της οικονομικής ανάπτυξης, επίσης σε καμιά θεωρία (νεοκλασική και μαρξιστική) της οικονομικής μεγέθυνσης δεν παίζει ρόλο το χρήμα (ευρώ δολάριο, δραχμή ή οιοδήποτε άλλο). Σε ΄λες τις θεωρίες οι βασικοί παράγοντες εινακ η αποταμίευση, ο πληθυσμός και τεχνολογική γνώση.

Συμπέρασμα. εάν όλα τα παραπάνω ισχύουν, τότε πως τόσο σημαντικοί οικονομολόγοι ακαδημαϊκοί, από όλο το φάσμα των θεωριών, προτείνουν την επιστροφή στην δραχμή ως λύση των προβλημάτων της χώρας; Ειλικρινά δεν μπορώ να δώσω μια απάντηση. 

Ευρώ ή τάλαντα; Ιδού το δίλημμα!

Τον τελευταίο καιρό έχει ενταθεί η συζήτηση για την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη ή την αποχώρηση της και την υιοθέτηση ενός νέου εθνικού νομίσματος. Η συζήτηση, βέβαια, εντάθηκε μετά την πρωτοβουλία του ανεκδιήγητου πρώην πρωθυπουργού για δημοψήφισμα. Στην συζήτηση αυτή έχουν παρέμβει αρκετοί αξιόλογοι οικονομολόγοι , τόσο «ορθόδοξοι» όσο και μη «ορθόδοξοι». Είναι, επίσης, ενδιαφέρον να σημειώσω ότι οι οικονομολόγοι που βρίσκονται στο εξωτερικό φαίνεται να υιοθετούν την αποχώρηση της Ελλάδας από την ευρωζώνη, ενώ οι οικονομολόγοι που βρίσκονται εντός Ελλάδας μάλλον τάσσονται υπέρ της παραμονής της χώρας στο ευρώ.

Η επιχειρηματολογία των υποστηρικτών της αποχώρησης από την ευρωζώνη βασίζεται σε δυο πυλώνες. Πρώτον, ότι με το νέο νόμισμα η χώρα θα διαχειριστεί καλύτερα το δημόσιο χρέος και δεύτερον, ότι η Ελλάδα θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της λόγω της υποτίμησης του νέου νομίσματος, αυξάνοντας κατά αυτόν τρόπο τις εξαγωγές της. Στο κείμενο αυτό θα προσπαθήσω να αξιολογήσω τς επιπτώσεις της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ στο δημόσιο χρέος, εξετάζοντας όλα τα πιθανά ενδεχόμενα και σε επόμενο κείμενο θα προσπαθήσω να αναλύσω τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα.

Η βασική ιδέα των υποστηρικτών της εξόδου από το ευρώ έγκειται στην αυτόματη μετατροπή του δημοσίου χρέους στο νέο εθνικό νόμισμα, ας το ονομάσουμε για την συζήτηση «τάλαντο», και ταυτόχρονα στην κοπή εκ μέρους της  Τράπεζας της Ελλάδος πληθώρας ταλάντων για να πληρωθούν τα χρέη. Είναι όμως έτσι εύκολα τα πράγματα;

Ας ξεκινήσουμε με την σύνθεση του δημοσίου χρέους. Από το σημερινό χρέος των 360 περίπου δις ευρώ, τα 110 είναι διακρατικά χρέη και χρέη προς το ΔΝΤ και κατά συνέπεια δεν μπορούν να μετατραπούν σε εθνικό νόμισμα. Το ίδιο επίσης συμβαίνει και με τα ομόλογα του δημοσίου χρέους που η ΕΚΤ έχει στο χαρτοφυλάκιο της, περίπου 50 δις ευρώ. Συνεπώς, από το σύνολο του δημοσίου χρέους, τα 160 δις ευρώ θα εξακολουθήσουν να είναι εκφρασμένα σε ευρώ. Άρα μόνο τα 200 δις ευρώ, που είναι το χρέος στα χέρια των ιδιωτών (αυτό για το οποίο θα γίνει το PSI), μπορούν, με ειδικό νόμο, να μετατραπούν σε ομόλογα εκφρασμένα σε τάλαντα.

Με την εισαγωγή του τάλαντου, η ελληνική κυβέρνηση έχει πλέον δύο επιλογές ως προς το χρέος των 200 δις ευρώ:

Η πρώτη επιλογή, προκειμένου να μην διαταράξει τις σχέσεις της με τις διεθνείς χρηματαγορές και να εξασφαλίσει την διαρκή χρηματοδότηση, είναι να διατηρήσει το δημόσιο χρέος εκφρασμένο σε ευρώ. Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να συλλέγει τάλαντα στο εσωτερικό, να τα μετατρέπει σε ευρώ με την εκάστοτε συναλλαγματική ισοτιμία ταλάντου-ευρώ και να πληρώνει τους ομολογιούχους σε ευρώ. Όπως έχει εκφραστεί από πολλούς οικονομολόγους, και από αυτούς που εισηγούνται την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, το τάλαντο θα υποτιμηθεί αμέσως μετά την εισαγωγή του, έναντι του ευρώ. Σε αντίθετη περίπτωση δεν έχει νόημα η έξοδος από το ευρώ. Με μια άμεση υποτίμηση της τάξης του 40%, διότι μικρότερη υποτίμηση δεν αξίζει το κόστος της αποχώρησης, το συνολικό δημόσιο χρέος θα αυξηθεί κατά 40%, εκφρασμένο σε τάλαντα. Δεν εξετάζω την παραπέρα υποτίμηση του τάλαντου ως προς το ευρώ, που θα προκύψει όταν το ελληνικό κράτος θα βγει στην αγορά συναλλάγματος να προσφέρει τάλαντα και να ζητά ευρώ για πληρώσει τους ομολογιούχους, με αποτέλεσμα την κατολίσθηση (όχι ολίσθηση) του νέου εθνικού νομίσματος. Συνεπώς, η επιλογή της έξοδου από το ευρώ και η ταυτόχρονη διατήρηση του δημοσίου χρέους εκφρασμένου σε ευρώ δεν συμφέρει την χώρα.  

Η δεύτερη επιλογή που θα έχει η ελληνική κυβέρνηση είναι με νόμο που θα ψηφίσει η ελληνική βουλή, να μετατρέψει όλο το δημόσιο χρέος που βρίσκεται σε χέρια των ιδιωτών ομολογιούχων στο νέο εθνικό νόμισμα, το τάλαντο. Προφανώς, η μετατροπή θα γίνει με την ισοτιμία που θα ισχύει όταν θα εισαχθεί το τάλαντο. Εάν ισχύσει αυτό που γράψαμε παραπάνω, τότε αυτομάτως το δημόσιο χρέος θα μετατραπεί σε τάλαντο και θα είναι αυξημένο κατά 40% σε σχέση με πριν. Στην περίπτωση αυτή, οι ιδίωτες ομολογιούχοι έχουν δύο επιλογές: είτε να αποδεχθούν την μετατροπή του ομολόγου σε τάλαντα είτε να μην την αποδεχθούν και να προσφύγουν στα δικαστήρια κατά του ελληνικού κράτους.

Στην περίπτωση που επιλέξουν να αποδεχθούν την μετατροπή και να μην προσφύγουν στα δικαστήρια, τότε στην αγορά των ελληνικών ομολόγων θα απαιτούνται πολύ υψηλά επιτόκια για να δανείσουν το ελληνικό κράτος, όπως αυτά που πλήρωνε η χώρα στην δεκαετία του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Τώρα όμως το επιτόκιο θα είναι ακόμη μεγαλύτερο λόγω της παντελούς έλλειψης αξιοπιστίας της χώρας στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων. Έτσι ένα επιτόκιο σαν και αυτό που πλήρωσε η κυβέρνηση Ζολώτα το 1989 (25%) δεν πρέπει να θεωρείται εξωπραγματικό, δεδομένων των συνθηκών. Με επιτόκιο 25% σε 3,5 χρόνια περίπου το χρέος διπλασιάζεται. Άρα και σε αυτήν την επιλογή το κόστος για την χώρα, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, είναι τεράστιο.

Η δεύτερη επιλογή που έχουν οι ομολογιούχοι είναι να προσφύγουν στα δικαστήρια κατά του ελληνικού κράτους, διότι η μετατροπή ενός ομολόγου εκφρασμένου σε ευρώ (καλό ομόλογο) σε ομόλογο εκφρασμένο σε τάλαντα (κακό ομόλογο) προκαλεί μειώσει της προσωπικής τους περιουσίας, η οποία γίνεται με νόμο και δεν είναι αποτέλεσμα των συνθηκών της αγοράς. Βέβαια, θα αναρωτηθεί ο αναγνώστης, γιατί οι τότε ομολογιούχοι δεν προσέφυγαν στην δικαιοσύνη όταν έγινε η μετατροπή των δραχμικών ομολόγων σε ομόλογα ευρώ. Διότι τότε βελτιώθηκε η περιούσια τους αντικαθιστώντας το κακό ομόλογο με ένα καλό ομόλογο χαμηλού κινδύνου.

Οι ομολογιούχοι θα ζητήσουν:

Είτε κατάργηση του νόμου και κατά συνέπεια τα ομόλογά τους να εξακολουθήσουν να εκφράζονται σε ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση, εάν δικαιωθούν, τότε η ανάλυση ανάγεται στη περίπτωση που εξετάσαμε παραπάνω για την έκφραση του χρέους σε ευρώ.

Είτε θα ζητήσουν χρησιμοποιώντας διεθνείς συνθήκες και το ελληνικό σύνταγμα (συνταγματολόγος μπορεί εξηγήσει επακριβώς το πως και γιατί) την ενεργοποίηση κατάσχεσης των ιδιωτικών περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου τα οποία δεν υπόκεινται σε ασυλία, όπως για παράδειγμα τα εμπορικά ακίνητα και εταιρίες του δημοσίου.

Το δικαστήριο και σε τελικό βαθμό το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εάν δικαιώσει τους ομολογιούχους, τότε το ελληνικό κράτος δεν κερδίζει τίποτε σε σχέση με αυτά τα οποία θέλει να αποφύγει, όπως διατείνονται οι υποστηρικτές της αποχώρησης από το ευρώ.

Σε περίπτωση που το δικαστήριο δεν δικαιώσει τους ομολογιούχους, τότε επανερχόμαστε στην περίπτωση της μη προσφυγής των ομολογιούχων, που εξετάσαμε  παραπάνω, με το αντίστοιχο κόστος.

Συμπέρασμα, σε όλες τις εναλλακτικές περιπτώσεις που παρουσιάσαμε προκύπτει ότι, λόγω της αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ, το κόστος σε όρους δημοσίου χρέους θα αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με την σημερινή κατάσταση. Αξίζει τον κόπο; Η άποψη μου είναι πως όχι.

Σήμερα απαιτείται βιομηχανική πολιτική

Η Ελλάδα, ευρισκόμενη για τα επόμενα χρόνια υπό καθεστώς επιτήρησης όσον αφορά την άσκηση της μακροοικονομικής πολιτική και ειδικά την διαχείριση των δημοσιονομικών της,  δεν θα έχει κανένα βαθμό ελευθερίας για να διαφοροποιηθεί από τα συμφωνημένα. Έστω και ένα υπάρξει μια μικρή διαπραγμάτευση, ας υποθέσουμε επιτυχημένη, τόσο από την τρέχουσα κυβέρνηση όσο και από την επόμενη που θα προκύψει από τις εκλογές, οι διαφοροποιήσεις, θεωρώ ότι θα είναι πολύ μικρές ως ελάχιστες.  Θεωρώ λοιπόν χαμένο χρόνο και χαμένη ενέργεια να ασχοληθεί η τρέχουσα και η επομένη κυβέρνηση τουλάχιστον για την επόμενη πενταετία με σχεδιασμούς μακροοικονομικού περιβάλλοντος και να ακολουθήσει σε αυτόν το τομέα τις οδηγίες του «εγχειριδίου χρήσης» .

Όμως, πρέπει να ξεκινήσει άμεσα ο σχεδιασμός μιας νέας βιομηχανικής πολιτικής που θα στοχεύει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Μεγάλο μέρος της βιομηχανικής πολιτικής δεν έχει δημοσιονομικό κόστος και συνεπώς μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα.

Στο πλαίσιο αυτής της βιομηχανικής πολιτικής θα πρέπει να απαντηθεί το βασικό στρατηγικό ερώτημα για την παραγωγής της χώρας: Ποια θα είναι η θέση της Ελληνικής παραγωγής στον διαμορφούμενο παγκόσμιο καταμερισμό της εργασίας; 

Με άλλα λόγια, ποια θα είναι τα προϊόντα και υπηρεσίες που πρέπει να παράγει η χώρα ώστε να εξασφαλίσει ξάναν την διαρκή, πραγματική όμως αυτή την φορά, βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων.

Αφού απαντηθεί αυτό το στρατηγικό ερώτημα θα πρέπει να σχεδιασθούν οι επιμέρους πολιτικές όπως η τεχνολογική, τουριστική, αγροτική, εκπαιδευτική, κ.α. που θα βοηθήσουν στην επίτευξη αυτών των στρατηγικών στόχων. Με βάση αυτές τις επί μέρους πολιτικές πρέπει να σχεδιασθούν τα προγράμματα της ΕΕ για την χώρα μας ώστε να έχουν το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Πιστεύω ότι η Ελλάδα άμεσα πρέπει να σταματήσει την συζήτηση που έχει επικρατήσει στην χώρα τα τελευταία δύο χρόνια. Επιτέλους, ας καθίσουμε ως κοινωνία, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης και με την βοήθεια όλης της ακαδημαϊκής κοινότητας, να σχεδιάσουμε το μέλλον της χώρας. Η ραγδαία αύξηση της ανεργίας και ειδικά των νέων και η αυξανόμενη νεανική μετανάστευση απαιτούν άμεση δράση με σοβαρότητα και σχεδιασμό. 

Παραφράζοντας τον Μάνο Χατζιδάκι

Κάποτε, ο Μάνος Χατζιδάκις επισκέφτηκε την Θεσσαλονίκη και βλέποντας το πλήθος των εκκλησιών της πόλης αναρωτήθηκε: «Θεέ μου, πόσες αμαρτίες πρέπει να έχει διαπράξει αυτή η πόλη για να έχει τόσες πολλές εκκλησίες!» 
Βλέποντας την τελευταία εβδομάδα τις ομιλίες στο ελληνικό κοινοβούλιο, παρατήρησα ότι η λέξη..
«πατρίδα» χρησιμοποιήθηκε πάμπολλες φορές και ειδικά από τον κ. Γ. Παπανδρέου. Τότε, παραφράζοντας αναρωτήθηκα: «Ελλάδα, πόσο πολύ έχουν ασελγήσει πάνω στο σώμα σου όλοι αυτοί για να επικαλούνται συνέχεια το όνομα σου»

Τελικά η έρευνα αποδίδει;

Εάν κάποιος ρωτήσει αυτούς που ασκούν την οικονομική πολιτική στην χώρα για το ρόλο της έρευνας και της ανάπτυξης στην οικονομία της χώρας, θα σας απαντήσει ότι η συνεισφορά της έρευνας στην οικονομία της χώρας είναι μηδαμινή.  Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγω διαβάζοντας τις δηλώσεις διαφόρων παραγόντων ακόμη και πρωθυπουργών για το που πρέπει να δοθεί η έμφαση για τη επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Σε άλλους τομείς πρέπει να δοθούν πόροι για να βοηθήσουν τον τόπο!

Φαίνεται όμως ότι δεν είναι τα πράγματα έτσι, ακόμη και για την ελληνική οικονομία. Χρησιμοποιώντας τους πίνακες εισροών –εκροών της ελληνικής οικονομίας και υπολογίζοντας του συνολικούς πολλαπλασιαστής της κάθε παραγωγικής δραστηριότητας, προκύπτει ότι η δραστηριότητα με τον μεγαλύτερο πολλαπλασιαστή είναι η δραστηριότητα της έρευνας και ανάπτυξης (R&D). Ο πολλαπλασιαστής αυτός ανέρχεται στο 3,84, για το 2009. Δηλαδή, κάθε ένα ευρώ που δαπανιέται στην έρευνα και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας δημιουργεί επιπλέον 2,84 ευρώ στην υπόλοιπη οικονομία.

Εάν κάποιος δει τα ποσά που έχουν εγγραφεί στο ΕΣΠΑ για έρευνα και ανάπτυξη, αντιλαμβάνεται ότι οι διοικούντες αυτήν την χώρα μάλλον αποφασίζουν σε επίπεδο καφενείου, χωρίς να έχουν επιστημονική θεμελίωση της πολιτικής που υιοθετούν. Θέλουν μεταλλεία χρυσού και πετρέλαια με τους ελάχιστους πολλαπλασιαστές και όχι δραστηριότητες με σημαντική επίδραση στην ελληνική οικονομία και το εισόδημα των πολιτών.

Θα επιτύχει ο νέος πρωθυπουργός;

1.       Από τους βαθμούς ελευθερίας στις κινήσεις που θα του επιτρέψουν τα δύο μεγάλα κόμματα. Δεν είμαι σίγουρος ότι τα δύο κόμματα επιθυμούν την επιτυχία του κ. Παπαδήμου. Εάν έτσι έχουν τα πράγματα,  τότε οι τρικλοποδιές και οι πισώπλατες μαχαιριές πρέπει να αναμένονται. Δύο πράγματα όμως με κάνουν να είμαι αισιόδοξος: οι βαθμοί ελευθερίας των δύο κομμάτων είναι επίσης περιορισμένοι. Τα κόμματα είναι στην ουσία ξεδοντιασμένα μετά από αυτά που συνέβησαν τον τελευταίο καιρό. Ο ελληνικός λαός όμως δεν τους επέτρεψε να τοποθετήσουν ως πρωθυπουργό μια μαριονέτα, έτσι και τώρα , για ένα τουλάχιστον διάστημα , θα προστατέψει τον νέο πρωθυπουργό από τις πισώπλατες μαχαιριές των κομματικών μηχανισμών. Επίσης, ο κ. Παπαδήμος θα έχει την στήριξη των ευρωπαίων εταίρων μας οι οποίοι ίσως δεν επιτρέψουν τα κομματικά παιχνίδια.

2.       Ο T. Friedman σε ένα άρθρο του στους Τimes της Νέας Υόρκης έγραψε: «Επιτελούς κ. Πρόεδρε ας συζητήσουμε έστω και για μια φορά με βάση την αλήθεια. Και στηριγμένοι στην αλήθεια να βρούμε ποιες συλλογικές δράσεις και ατομικές θυσίες απαιτούνται ώστε να ξανακάνουμε την  Αμερική όχι απλώς να είναι εντάξει αλλά σπουδαία». Εάν αλλάξουμε τα ονόματα, θεωρώ ότι το πρώτο που πρέπει να κάνει ο νέος πρωθυπουργός να μιλήσει την γλώσσα της αλήθειας και να πει στους Έλληνες τι ακριβώς θα πρέπει να κάνουμε ώστε να βγάλουμε την χώρα από τον βούρκο και να την ξανακάνουμε σπουδαία. Ο ελληνικός λαός όλον αυτόν τον καιρό απέδειξε ότι είναι ένας θαυμάσιος λαός που αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις και είναι διατεθειμένος να συνεισφέρει στην αναγέννηση της χώρας. Όμως θέλει την αλήθεια και ξεκάθαρη πολιτική με ξεκάθαρους στόχους. Θέλει να γνωρίζει ότι κάνοντας το α και το β σε δυο, τρία, πέντε χρόνια θα δει ξανά το φως της εξόδου από το τούνελ. Κουράστηκε και αγανάκτησε με τα ψέματα.

3.       Αφού ο νέος πρωθυπουργός καταλήξει στην νέα οικονομική πολιτική, πρέπει να κατέβει στον κόσμο και να εξηγήσει σε καθένα χωριστά τα υπέρ και τα κατά της νέας πολιτικής. Πρέπει να πείσει τους Έλληνες για την ορθότητα των μέτρων. Ο ελληνικός λαός αντιλαμβάνεται πολύ περισσότερα από όσο πιστεύουν οι κομματικοί κομπογιαννίτες. Ο Κενάν Ντερβίς δήλωσε ότι όταν ανέλαβε τον αντίστοιχο ρόλο να σώσει την Τουρκία από την οικονομική καταστροφή, εξόδεψε τον μισό του χρόνο στο να πείσει του Τούρκους πολίτες για την ορθότητα της πολιτικής που εφάρμοζε. Δήλωσε ότι έφτασε ακόμη και στα καφενεία της Ανατολίας, προκειμένου να συζητήσει με τον κόσμο. Αποτέλεσμα; Σήμερα κανείς δεν θυμάται, ακόμη και στην Τουρκία, ποιος ήταν τότε ο πρωθυπουργός της χώρας. Όμως θυμούνται ποιος τους έσωσε.

Η Κίνα στο Εργαστήριο της Ιστορίας

Κατά το τελευταίο μου ταξίδι στο Πεκίνο, προσκεκλημένος του Πανεπιστημίου της Κίνας για την Πολιτική και  Νομική Επιστήμη (CUPL), συζήτησα με πολλούς και αξιόλογους κινέζους συναδέλφους για την πορεία της Κίνας. Συνέλεξα πολλές πληροφορίες, που σε πολλές περιπτώσεις αυτές δεν φτάνουν μέχρι την Ελλάδα λόγω κυρίως του μικρόκοσμου στον οποίο ζούμε οι Έλληνες. Βασιζόμενος σε αυτές τις συζητήσεις και πληροφορίες, κατέληξα σε ορισμένα συμπεράσματα, τα οποία θεώρησα χρήσιμο να καταγράψω σε μια σειρά άρθρων. Να γιατί.

Ενώ οι φυσικές επιστήμες έχουν την δυνατότητα να ελέγχουν τις θεωρίες τους σε ειδικό εργαστήριο, ελέγχοντας τις συνθήκες διεξαγωγής του πειράματος, στις κοινωνικές επιστήμες αυτό δεν είναι δυνατό. Οι κοινωνικοί επιστήμονες δεν μπορούν να ελέγξουν πειραματικά τις θεωρίες τους, κρατώντας σταθερούς όλους τους εξωτερικούς ως προς την θεωρία παράγοντες. Όμως, η ιστορία πολλές φορές λειτουργεί σαν εργαστήριο, δίνοντας την δυνατότητα στους κοινωνικούς επιστήμονες να ελέγξουν τις θεωρίες τους.

Μετά τον πόλεμο, η Κίνα μπορεί να χαρακτηριστεί ένα ιδιότυπο ιστορικό πείραμα που διεξάγεται στο εργαστήρι της ιστορίας. Θα εξηγήσω αργότερα γιατί. Σε αυτό το ιστορικό πείραμα είδα ότι μπορούμε να ελέγξουμε κάποιες από τις οικονομικές θεωρίες που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την λειτουργία της οικονομίας. Σε αυτό το πρώτο άρθρο θα αναφερθώ στην θεωρία των θεσμών, όπως αυτή έχει διατυπωθεί και αναλυθεί από τους οικονομολόγους. Σε επόμενα άρθρα θα αναφερθώ και σε άλλες θεωρίες, ειδικά σε αυτές που αναφέρονται στο διεθνές εμπόριο όπως τα θεωρήματα των Hecksher-Ohlin, Prebish-Singer, Stolper –Samuelson, κ.α.

Εξηγείται λοιπόν η μεταπολεμική πορεία της Κίνας από την θεωρία των θεσμών όπως αυτή διατυπώνεται από τους οικονομολόγους (economic institutions); Ας εξετάσουμε λοιπόν πιο αναλυτικά.

Οι σύγχρονοι θεσμικοί οικονομολόγοι, με πρωτεργάτες τους Douglas North και Oliver Williamson (και οι δύο τιμήθηκαν με το Νόμπελ οικονομίας), θεωρούν τους θεσμούς ως «τους κανόνες του παιχνιδιού» στις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Ειδικότερα, το 1990, ο D. North, δίνοντας τον σύγχρονο τυπικό ορισμό των θεσμών, όρισε τους θεσμούς ως «τους περιορισμούς εκείνους που έχουν σχεδιαστεί και δημιουργηθεί από τους ανθρώπους και συνδιαμορφώνουν τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις». Δηλαδή, σύμφωνα με τον North, οι θεσμοί αποτελούν ανθρώπινα δημιουργήματα και δεν προέρχονται από θεία αποκάλυψη. Εδώ, ο Κ. Καστορίαδης δίνει παραπλήσιο νόημα όταν μιλά για την αυτοθέσμιση της κοινωνίας στην αρχαία δημοκρατία. Για την περίπτωσή μας θεωρούμε την διάκριση των θεσμών σε οικονομικούς (θεσμοί που διαμορφώνουν τα κίνητρα στους ανθρώπους και προσδιορίζουν την διανομή) και πολιτικούς (θεσμοί που διαμορφώνουν τα πολιτικά κίνητρα και προσδιορίζουν την διανομή της πολιτικής δύναμης).

Παράδειγμα οικονομικού θεσμού είναι η αγορά. Η αγορά δεν αποτελεί μια φυσική επιλογή ούτε μια δια αποκαλύψεως επινόηση αλλά μια ανθρώπινη επινόηση για την ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών, η οποία δίνει κίνητρα (κέρδος για τον παραγωγό και καθαρή ωφέλεια για τον καταναλωτή) και διαμορφώνει την διανομή του πλεονάσματος μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή.  Έτσι, εάν ο θεσμός της αγοράς είναι μονοπωλιακός, τότε ο παραγωγός παίρνει μεγαλύτερο πλεόνασμα από την περίπτωση που η αγορά είναι περισσότερο ανταγωνιστική. Άλλος θεσμός, που ενδιαφέρει και την περίπτωσή μας, είναι τα δικαιώματα περιουσίας, δηλαδή, το δικαίωμα του ανθρώπου να απολαμβάνει το αποτέλεσμα της περιουσίας του είτε αυτή είναι υλική (πχ. ακίνητο) είτε χρηματική (πχ ομόλογα) είτε φυσική δύναμη και τεχνικές δεξιότητες (πχ. οι ικανότητες ενός ηλεκτρολόγου ή ενός εργάτη ) είτε τέλος πνευματική (πχ οι πνευματικές ικανότητες του εργαζόμενου). Το αποτέλεσμα αυτών των περιουσιών μπορεί να είναι αντίστοιχα το ενοίκιο, ο τόκος, ο μισθός.

Με την επικράτηση του κομμουνιστικού κόμματος κατά την επανάσταση του 1949, ο Μάο θέσμισε τον κεντρικό σχεδιασμό ως τον θεσμό που περιορίζει και διαμορφώνει τις οικονομικές κυρίως αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων. Η πλήρης κρατικοποίηση και κολλεκτιβοποίηση της κινεζικής οικονομίας έφτασε στο απόγειο της κατά την «πολιτιστική επανάσταση» του 1966, όταν η «συμμορία των τεσσάρων» επέβαλε την ακραία κολλεκτιβοποίηση της Κίνας. Αποτέλεσμα αυτής της τριακονταετούς εφαρμογής του κεντρικού σχεδιασμού ήταν η Κίνα να κατατάσσεται στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη. 

Το 1976, την χρονιά που πέθανε ο Μάο, η Κίνα ήταν μια από τις πλέον φτωχές χώρες του πλανήτη. Το κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα ήταν μόλις 250 δολάρια το 1980 και το προσδόκιμο της ζωής ήταν 66 έτη. Σήμερα, η Κίνα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, το κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα ανέρχεται στα 7.570 δολάρια,  ενώ μέσα στην τελευταία πενταετία το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της διπλασιάστηκε, το προσδόκιμο της ζωής το 2010 ανήλθε στα 73 έτη και η Κίνα συνεχίζει να αναπτύσσεται με αρκετά γρήγορους ρυθμούς. Τι συνέβη λοιπόν και άλλαξαν τα πράγματα σε τόσο σημαντικό βαθμό;

Όταν στην αρχή μίλησα για ιστορικό πείραμα σε συνθήκες εργαστηρίου, εννοούσα ότι έχουμε μια μεταβολή σε κάποιον ή κάποιους παράγοντες, ενώ όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν την οικονομία της Κίνας και παρέμειναν σταθεροί. Ειδικότερα, ο πληθυσμός παρέμεινε ο ίδιος ενώ και ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού παρέμεινε ο ίδιος. Η εθνική συγκρότηση της Κίνας παρέμεινε η ίδια. Η κουλτούρα παρέμεινε η ίδια. Το πολιτικό καθεστώς παρέμενε το ίδιο, ενώ και το κυβερνών κομμουνιστικό κόμμα που κυβερνά τα τελευταία 60 χρόνια παρέμεινε το ίδιο. Η εθνική και περιφερειακή και τοπική κουλτούρα παρέμεινε η ίδια. Το μόνο που άλλαξε στα τελευταία 60 χρόνια ήταν η υιοθέτηση από τον Ντεγκ Χσιαο Πιγκ, το 1978, των δικαιωμάτων περιουσίας. Αν και μέχρι  σήμερα υπάρχει έλλειμμα στην πλήρη προστασία αυτών των δικαιωμάτων, η υιοθέτηση τους προκάλεσε τελικά μια απίστευτη αναπροσαρμογή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Έδωσε την  δυνατότητα στον εργαζόμενο με υψηλό επενδυμένο ανθρώπινο κεφάλαιο να απολαύσει την απόδοση αυτού κεφαλαίου, λαμβάνοντας μεγαλύτερο μισθό. Έδωσε την δυνατότητα στους κατοίκους να απολαύσουν τα ενοίκια από την γη που τους δόθηκε από το κράτος. Έδωσε την δυνατότητα στον επιχειρηματία να διακινδυνεύσει κεφάλαια και να θέσει στην υπηρεσία της επιχείρησης τις προσωπικές του δυνατότητες, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα απολαύσει την ανταμοιβή . Έτσι οι αποδόσεις των περιουσιακών δικαιωμάτων αποτέλεσαν ίσως το ισχυρότερο κίνητρο (incentive) για τους Κινέζους να δουλέψουν σκληρά, να ριψοκινδυνεύσουν τα κεφάλαια τους, να επενδύσουν σε τεχνικές και πνευματικές δεξιότητες διότι γνώριζαν ότι θα απολαύσουν τις αποδόσεις των παραπάνω.

Έτσι λοιπόν, ενώ όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες παρέμειναν οι ίδιοι, η υιοθέτηση του θεσμού των δικαιωμάτων περιουσίας σε όλες τις μορφές της, όπως είδαμε παραπάνω είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική απογείωση. Δημιουργήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και εκατομμύρια θέσεις εργασίας και ταυτόχρονα το εμπόριο της Κίνας εκτινάχτηκε στα ύψη. Οι πολίτες της Κίνας είχαν πλέον το δικαίωμα να απολαύσουν την περιουσία τους.

Συμπερασματικά, λοιπόν, προκύπτει ότι η εξηκονταετής οικονομική πορεία αποδεικνύει την θέση των θεσμικών οικονομικών ότι ένας κακός θεσμός μπορεί να οδηγήσει μια χώρα σε φτώχια, ενώ αντίθετα ένας καλός θεσμός μπορεί να οδηγήσει την χώρα σε οικονομική ανάπτυξη. Η Κίνα τα γνώρισε και τα δύο.

Τι γίνεται όμως με την πλήρη προστασία αυτών των δικαιωμάτων; Πως τελικά προκλήθηκε αυτή η συστημική αλλαγή; Αυτά στο επόμενο άρθρο.   

Ποιά είναι η αξιοπιστία του ΔΝΤ στην Ελλάδα;

Η διαμόρφωση των προτάσεων οικονομικής πολιτικής που προτείνει το ΔΝΤ και εφαρμόζονται από τις κυβερνήσεις – στόχους προκύπτουν, εξ όσων γνωρίζω, από ένα μακροοικονομικό υπόδειγμα γενικής ισορροπίας. Στο υπόδειγμα- μοντέλο (ας πούμε προσομοιωτής) προκαλούνται μεταβολές στις μεταβλητές πολιτικής πχ φόροι, δαπάνες  και υπολογίζονται οι επιπτώσεις στα διαφορά μεγέθη της οικονομία, όπως πχ το ΑΕΠ, τα φορολογικά έσοδα.

Δεν θα προσχωρήσω στην κριτική των υποδειγμάτων μακροοικονομικής γενικής ισορροπίας ως εργαλείων οικονομικής πολιτικής (κάποια άλλη φορά ίσως), αλλά θα σχολιάσω μόνο την αποδοτικότητα του συγκεκριμένου μοντέλου στην περίπτωση της ελληνικής οικονομίας και συνεπακόλουθα την άσκηση οικονομικής πολιτικής που στηρίζεται σε αυτό το μοντέλο.

1. 1.     Ο πρώην υπουργός οικονομίας, ο κ. Παπακωνσταντίνου, εφάρμοσε το μέτρο των αποδείξεων, όχι μόνο για την κάλυψη του αφορολόγητου των 12.000 ευρώ, αλλά και μειωμένο φόρο στην περίπτωση που ο φορολογούμενος συγκέντρωνε παραπάνω αποδείξεις. Αποτέλεσμα να πέσουν έξω τα έσοδα του 2011 κατά 1,5 δις!!! Ασφαλώς ο κ. Παπακωνσταντίνου δεν εφάρμοσε το συγκεκριμένο μέτρο μόνος του (είμαστε στο μνημόνιο). Θεωρώ βέβαιο ότι η πολιτική των αποδείξεων μπήκε στο μοντέλο του ΔΝΤ και έβγαλε ότι τα έσοδα του δημοσίου θα αυξηθούν και οι τροϊκανοί έδωσαν το ΟΚ!
2. 2.     Μόλις τον Ιούνιο το 2011, στην συζήτηση για το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, η προβλεπόμενη ύφεση για το 2011 ανερχόταν στο 3,65%. Τον Οκτώβριο του 2011 η προβλεπόμενη ύφεση ανήλθε στο 5,5%!!!

Δηλαδή, το μοντέλο πάνω στο οποίο στηρίζεται όλη αυτή τραγική άσκηση της οικονομικής πολιτικής, και ενδεχομένως και η αποτυχία της, απέτυχε να προσεγγίσει τα φορολογικά έσοδα κατά 1,5 δις, αλλά ακόμη χειρότερα μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 3-4 μηνών έπεσε έξω στην πρόβλεψη της του ρυθμού της ύφεσης κατά 53% περίπου. Το ποσοστό αυτό δεν μου φαίνεται στο όριο του στατιστικού λάθους!!!

Ποια αξιοπιστία λοιπόν μπορούν να έχουν οι προτάσεις πολιτικής που προέρχονται από αυτό  μοντέλο; Μάλλον καμία.

Υ.Γ. Με βάση αυτό το μοντέλο, ο ΙΟΒΕ υπολόγισε ότι η απελευθέρωση των ταξί και των δικηγόρων και των άλλων επαγγελμάτων θα οδηγήσει σε μια αύξηση το ΑΕΠ κατά 15%!!! Καταλαβαίνω την αξιοπιστία και αυτής της πρόβλεψης. Καθώς θα έχουμε απελευθερωμένους δικηγόρους οι Έλληνες θα ορμήξουν στα δικαστήρια και θα κάνουν μηνύσεις για να αυξήσουν το ΑΕΠ.

Μείωση του Δημοσίου Τομέα άμεσα;

Το τελευταίο καιρό η συζήτηση για τις απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων, την μείωση του δημόσιου τομέα, την κατάργηση οργανισμών έχει ανάψει για τα καλά, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις διεξάγεται με  όρους ποδοσφαιρικούς: κακοί ΔΥ- καλοί ιδιωτικοί, κακός δημόσιος τομέας- καλός ιδιωτικός κ.λ.π. Επιπλέον διαπιστώνω σε αυτά που διαβάζω και ακούω μια κρυφή ή και φανερή χαρά για αυτά που συμβαίνουν στον δημόσιο τομέα. Βέβαια πίσω έχει η αχλάδα την ουρά. Εξηγούμαι.

Η ελληνική οικονομία δεν είναι σαν την αγγλική η την αμερικάνικη. Ο δημόσιος τομέας, για λόγους που δεν είναι του παρόντος, παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία. Σύμφωνα με αυτά στοιχεία, το 2008 περιπου το 55% του ΑΕΠ της χώρας εξαρτιόταν άμεσα ή έμμεσα από τον δημόσιο τομέα. Σε μια οικονομία λοιπόν με τέτοιου μεγέθους επίδραση του δημοσίου τομέα  η όποια μείωση του προκαλεί αναπόφευκτα αρνητικές επιδράσεις  και στον ιδιωτικό τομέα. Η επίδραση είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού. 

Χρησιμοποιώντας τους πίνακες εισροών εκροών της ελληνικής οικονομίας για το έτος 2009 (τελευταίο έτος που έχουν δημοσιευθεί από την Eurostat) υπολόγισα τον πολλαπλασιαστή του δημόσιου τομέα. Δηλαδή, την επίδραση που έχει στο σύνολο της οικονομίας η αύξηση ή μείωση του προϊόντος του δημόσιου τομέα κατά 1 ευρώ. 

Ο πίνακας εισροών - εκροών μιας οικονομίας είναι ένας πίνακας διπλής εισόδου που δείχνει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ όλων των τομέων μιας οικονομίας. Με απλά λόγια, οριζόντια και κάθετα καταγράφονται οι παραγωγικοί κλάδο της οικονομίας πχ γεωργία, αλιεία, χημικά προϊόντα, δημόσιος τομέας. Κάθε διασταύρωση στον πίνακα δίνει την αξία του προϊόντος που παράχθηκε από τον κλάδο που καταγράφεται κάθετα και απορροφήθηκε από τον κλάδο που καταγράφεται οριζόντια. Για παράδειγμα, στην διασταύρωση του κλάδου των μεταφορών (κάθετα) και των χημικών προϊόντων (οριζόντια) έχουμε μια καταγραφή 1.000 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι για να παράγει το σύνολο της παραγωγής του ο κλάδος των χημικών χρησιμοποίησε εισροές αξίας 1.000 ευρώ από τον κλάδο των μεταφορών. Ο πίνακας εισροών εκροών μας δίνει την εικόνα της πραγματικής οικονομίας.

Με κατάλληλη μεθοδολογία υπολογίζουμε την συνολική επίδραση που θα έχει στην οικονομία η αύξηση μείωση της παραγωγής ενός κλάδου ενώ μπορούμε να μετρήσουμε και τις επιμέρους μεταβολές που θα έχει σε συγκεκριμένους κλάδους. Για την ελληνική λοιπόν οικονομία υπολόγισα τον συνολικό πολλαπλασιαστή του δημοσίου τομέα, δηλαδή την επίδραση της μεταβολής της παράγωγης του δημοσίου στο σύνολο της οικονομίας. Ο συνολικός πολλαπλασιαστής του δημοσίου τομέα για το 2009 ανήλθε στο 2,9. Δηλαδή, μια αύξηση της παραγωγής του δημοσίου τομέα κατά 1 ευρώ προκαλεί αύξηση της εθνικής παραγωγής κατά 2,9 ευρώ εκ των οποίων τα 1,9 ευρώ είναι η αύξηση της παραγωγής του ιδιωτικού τομέα.

Έτσι λοιπόν εξηγείται η πτώση του ΑΕΠ της χώρας. Μια μείωση του δημοσίου τομέα κατά 20 δις ευρώ τα τελευταία 2 χρόνια προκάλεσαν μια συνολική μείωση περίπου 60 δις ευρώ δηλαδή περίπου το 60% της συνολικής πτώσης του ΑΕΠ. Το υπόλοιπο 40% οφείλεται στη αύξηση των φόρων που προκάλεσαν μια ραγδαία μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η ιδιωτική κατανάλωση και επένδυση.

Συμπέρασμα: Αναμφίβολα όλο θέλουμε έναν μικρότερο και καλύτερο δημόσιο τομέα. Εν μέσω όμως ύφεσης δεν είναι δυνατόν να ακολουθείται αυτή η πολιτική. Η αλλαγή αυτή είναι ΔΟΜΙΚΗ για την ελληνική οικονομία και απαιτείται ικανός χρόνος με ταυτόχρονη ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα για να απορροφά την σταδιακή μείωση. Όλα τα υπόλοιπα είναι ΙΔΕΟΠΛΗΞΙΕΣ τόσο των Ελλήνων αρχοντοχωριατών και των Ευρωπαίων «κολλημένων».