Η οικονομική επιστήμη έχει αναγνωρίσει, εδώ και χρόνια, τον κυρίαρχο ρόλο της έρευνας και καινοτομίας και του ανθρωπίνου κεφαλαίου στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Ειδικότερα, έχει υπολογισθεί ότι η τεχνολογική εξέλιξη συνεισέφερε το 50% της μεταπολεμικής ανάπτυξης στις ΗΠΑ, το 76% της Γαλλίας, το 78% της Γερμανίας και το 55% της Ιαπωνίας. Αντίστοιχα είναι τα ποσοστά και σε άλλες αναπτυγμένες χώρες. Επιπλέον, η καινοτομία και τεχνολογική δραστηριότητα μιας χώρας εξαρτάται και από την αντίστοιχη δραστηριότητα των οικονομικών εταίρων της (τα γνωστά αποτελέσματα διάχυσης), όμως, τα αποτελέσματα αυτά εξαρτώνται απ το τεχνολογικό χάσμα που χωρίζει τους εταίρους. Έτσι η ικανότητα απορρόφησης της νέας γνώσης που δημιουργείται στον υπόλοιπο κόσμο εξαρτάται από την ερευνητική και καινοτομική δραστηριότητα της ίδιας της χώρας. Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα είναι ο βασικός μηχανισμός της ερευνητικής και καινοτομικής δραστηριότητας κάθε χώρας.
Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από χαμηλή καινοτομική δραστηριότητα, σύμφωνα με όλους τους δείκτες, και η χώρα κατατάσσεται σε χαμηλό επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης του επιχειρηματικού τομέα. Το ερώτημα λοιπόν που ανακύπτει είναι γιατί τα πανεπιστήμια της χώρας και τα ερευνητικά Ιδρύματα δεν έχουν παίξει μέχρι σήμερα τον ρόλο που έχουν παίξει αντίστοιχοι θεσμοί σε άλλες χώρες; Κατά την άποψή μου τα αίτια πρέπει να τα αναζητήσουμε στους τρεις «πυλώνες» ενός εθνικού καινοτομικού συστήματος: την πολιτεία, τις επιχειρήσεις και τα πανεπιστήμια.
Η πολιτεία μέσω της νομοθεσίας και της χρηματοδότησης επηρεάζει την καινοτομική δραστηριότητα. Όσον αφορά την χρηματοδότηση, η πολιτεία δεν είχε μέχρι σήμερα έναν ξεκάθαρο στόχο για την κατεύθυνση της καινοτομικής έρευνας στην Ελλάδα. Όσον αφορά το νομικό πλαίσιο, αυτό δεν επιτρέπει τους ερευνητές να αξιοποιήσουν εμπορικά τα ερευνητικά τους αποτελέσματα, με την δημιουργία, για παράδειγμα, επιχείρησης που θα παράγει το προϊόν ή την υπηρεσία που στηρίχθηκε στην έρευνα. Αντίθετα, σε άλλες χώρες τα πανεπιστήμια έχουν υιοθετήσει διαφορετικούς θεσμούς, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται χιλιάδες επιχειρήσεις από καθηγητές και ερευνητές πανεπιστημίων. Στην Ελλάδα απαγορεύεται η συμμετοχή μέλους ΔΕΠ σε επιχειρηματική δραστηριότητα, έστω και ως εταίρου.
Οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα, πάντα ως κανόνας διότι υπάρχουν εξαιρετικές περιπτώσεις που δεν εμπίπτουν στον κανόνα, δαπανούν ελάχιστα για έρευνα και τεχνολογία, χρηματοδοτούν την έρευνα με πόρους από διάφορα προγράμματα, ενώ, τέλος, οι υπερτιμολογήσεις είναι συχνό φαινόμενο. Το ερευνητικό δυναμικό υπάρχει και είναι αξιόλογο, όπως μαρτυρούν παραδείγματα από μεγάλες επιχειρήσεις του εξωτερικού που έχουν αναθέσει ερευνητικό έργο σε Έλληνες ερευνητές, αλλά και παραδείγματα νέων Ελλήνων ερευνητών που έκαναν επιτυχημένη πράξη την ερευνητική τους ιδέα. Όμως, ελάχιστες είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις που αναθέτουν ερευνητικό έργο στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά ιδρύματα. Μήπως είναι και ζήτημα κουλτούρας;
Τέλος, τα ίδια τα πανεπιστήμια δεν επεδίωξαν την επαφή με ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας όπως οι επιχειρήσεις. Κατά την άποψη μου τέσσερις λόγοι έχουν οδηγήσει στην αρνητική στάση των πανεπιστημίων.
1) Η στάση των νεολαιών της αριστεράς που εμποδίζουν, πολλές φορές με χρήση βίας, την οποιαδήποτε προσπάθεια ενός εργαστηρίου να εκπονήσει έρευνα χρησμοδοτούμενη από επιχείρηση. Είναι γνωστά τα γεγονότα με τις καταστροφές εργαστηρίων, τον προπηλακισμό καθηγητών, τα κτισίματα γραφείων, κλπ.
2) Η στάση πολλών καθηγητών, κυρίως της αριστεράς, που αρνούνται ακόμη και την συζήτηση σε επίπεδο συγκλήτου για συνεργασία πανεπιστημίου και οικονομίας, για ιδεολογικούς λόγους.
3) Πίσω από αυτήν την αρνητική στάση της αριστεράς συνωθούνται όμως και αρκετοί καθηγητές και ερευνητές, των οποίων η ερευνητική ανεπάρκεια δεν επιτρέπει την ενασχόληση με την καινοτομία και συνεπώς εμποδίζουν την οποιαδήποτε προσπάθεια των ικανοτέρων.
4) Ο καθηγητής του ελληνικού πανεπιστημίου δεν αγαπά τον κίνδυνο και η καινοτομία είναι συνυφασμένη με τον κίνδυνο. Έτσι προτιμά να ασχολείται με την έρευνα χωρίς να διακινδυνεύει την ενασχόληση με την καινοτομία, δηλαδή τον μετασχηματισμό της έρευνας σε αποτέλεσμα με οικονομικό ενδιαφέρον, και να εκπονεί ερευνητικά προγράμματα για δημοσίους φορείς που ενέχουν ελάχιστο κίνδυνο.
Σήμερα όμως τα πράγματα αλλάζουν. Ο διεθνής επιχειρηματικός ανταγωνισμός, η ανάγκη για μετασχηματισμό της ελληνικής παραγωγικής δραστηριότητας και ο περιορισμός της χρηματοδότησης των ελληνικών πανεπιστημίων από την πολιτεία ίσως να αποτελέσουν τον καταλύτη για την καινοτομική ανάπτυξη της χώρας. Αυτό θα εξαρτηθεί από την διάθεση των ελληνικών επιχειρήσεων να προσχωρήσουν σε καινοτομική δραστηριότητα σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια, από την διάθεση των ερευνητών να προχωρήσουν σε οικονομική εκμετάλλευση της έρευνάς τους και τέλος από την στάση της αριστεράς μέσα στα πανεπιστήμια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου