Η νόηση ορίζεται, σύμφωνα με το λεξικό της ελληνικής γλώσσας του Πάπυρου, ως «η διαδικασία της δημιουργίας εννοιών και κρίσεων και η συσχέτιση τους διά της λογικής λειτουργίας και με βάση ορισμένες αρχές ή νόμους». Εάν η συσχέτιση των εννοιών δεν ακολουθεί αυτήν την λογική διαδικασία τότε πρόκειται περί α-νοησίας.
Η οικονομική πολιτική δεν ασκείται με τυχαίο τρόπο αλλά βασίζεται σε αρχές και νόμους που έχουν διατυπωθεί από την οικονομική επιστήμη. Εάν λοιπόν η οικονομική πολιτική ασκείται με βάση αυτές τις αρχές και τους νόμους, τότε μπορούμε να δεχθούμε τη νόηση ως βάση στην διαδικασία της εκπόνησης της οικονομικής πολίτικής. Στην αντίθετη περίπτωση η βάση της οικονομικής πολιτικής είναι η α-νοησία.
Όσα χρόνια διδάσκω στο πανεπιστήμιο δεν έχω συναντήσει τόσα πολλά, τόσο συνεχόμενα και σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα παραδείγματα α-νοησίας στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής από αυτά που εμφανίστηκαν στην Ελληνική οικονομική πολιτική από τα τέλη του 2008 μέχρι σήμερα. Ας γίνω πιο συγκεκριμένος, παρουσιάζοντας ορισμένες από τις περιπτώσεις με χρονική σειρά, χωρίς ο κατάλογος να εξαντλητικός.
1. Εν μέσω κρίσης και ενώ η ελληνική οικονομία είναι φανερό ότι θα μπει στην παγκόσμια ύφεση με καθυστέρηση, ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής απομακρύνει τον υπουργό οικονομίας Γ. Αλογοσκούφη και τον αντικαθιστά με τον Γ. Παπαθανασίου, με άτυπο καθοδηγητή τον Γ. Σουφλιά. Αλλάζει τον προσανατολισμό της οικονομικής πολιτικής καταργώντας τα μέτρα μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος που είχε λάβει ο προηγούμενος υπουργός. Εν μέσω λοιπόν χειροτέρευσης των δημοσιονομικών, ο πρωθυπουργός α-νοήτως καταργεί την προσπάθεια μείωσης του ελλείμματος.
2. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης αυξάνει ραγδαία τις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού με την λογική επεκτατικής πολιτικής σε μια χώρα σαν την Ελλάδα με περιορισμένη παραγωγική βάση. Μειώνονται τα φορολογικά έσοδα ως λογική συνέπεια αφενός μεν της κρίσης και αφετέρου λόγω της «αδιαφορίας» για συλλογή φόρων για λαϊκιστικούς σκοπούς. Ακόμη μια α-νόητη οικονομική πολιτική την οποία η χώρα πληρώνει με μεγάλη αύξηση του γνωστού σε όλους spread του επιτοκίου των ομολόγων και ανάλογη αύξηση των δαπανών για τόκους.
3. Ενώ λοιπόν τα σήματα από τις αγορές είναι έντονα η κυβέρνηση Καραμανλή συνεχίζει την ίδια οικονομική πολιτική. Φτάνουμε στην προκήρυξη των εκλογών του Οκτωβρίου και ξαφνικά ο πρωθυπουργός ανακοινώνει στους πολίτες ότι η κατάσταση είναι άσχημη και απαιτούνται θυσίες. Γεγονός: ναι υπάρχει οικονομική κρίση όμως η πολιτική που εφαρμόστηκε το2009 ήταν α-νόητη. Η αβεβαιότητα στην ελληνική οικονομία αυξάνει.
4. Ο τωρινός πρωθυπουργός εν όψει των εκλογών χρησιμοποίει ρητορεία για την οικονομική πολιτική η οποία θυμίζει Δηλιγιάννη του 19ου αιώνα. «Λεφτά υπάρχουν». Όμως γνωρίζει ποια είναι η κατάσταση της οικονομίας ακόμη και πριν από την περίφημη συνάντησή του με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας. Θεωρώ αδιανόητο ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, και μάλιστα στην Ελλάδα ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ που έχει αυτιά και μάτια σε όλες τις υπηρεσίες του δημόσιου, να μην ήξερε τις ακριβώς γινόταν κάθε μέρα στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Εάν δεν το ήξερε ήταν ανίκανος να διαχειριστεί και τις τύχες της χώρας. Δημιούργει λοιπόν θετικές προσδοκίες για τις προοπτικές της οικονομίας της χώρας διατυπώνοντας α-νόητες προτάσεις οικονομικής πολιτικής.
5. Αμέσως μετά τις εκλογές, στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο, παρουσία των καναλιών(!), ο πρωθυπουργός, πλέον, Γ. Παπανδρέου χρησιμοποίει την φράση «η Ελλάδα είναι ένα βήμα πριν από την χρεωκοπία». Φανταστείτε λοιπόν έναν επενδυτή που έχει δανείσει τα ωραία του χρήματα στην Ελλάδα να ακούει από τα πλέον επίσημα χείλη ότι η χώρα βρίσκεται πριν από την χρεωκοπία. Πως θα αντιδράσει; Νομίζω και ο πλέον ανίδεος περί των οικονομικών αντιλαμβάνεται τον τρόπο της αντίδρασης. Και ο πρωθυπουργός συνεχίζει απτόητος χαρακτηρίζονται την Ελλάδα ως οικονομία που βρίσκεται στην εντατική. Α-νόητες λοιπόν εκφράσεις και διαπιστώσεις.
6. Αμέσως μετά τις εκλογές η Τράπεζα της Ελλάδας ανακοινώνει ότι το δημόσιο έλλειμμα δεν είναι 8% περίπου λέγαμε προεκλογικά αλλά 12,5% του ακαθαρίστου εγχώριου προϊόντος. Το πλήγμα στην αξιοπιστία του θεσμού της Κεντρικής Τράπεζας είναι τεράστιο, καθώς ουδείς μπορεί να πιστεύει ότι μέσα σε είκοσι μέρες το έλλειμμα από 8,5% ανέβηκε στο 12,5%. Άρα τα εκάστοτε λεγόμενα της Τράπεζας της Ελλάδος μάλλον δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως αξιόπιστα. Και όχι μόνον αυτό. Η Τράπεζα της Ελλάδας είναι συνιστώσα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και το έλλειμμα της αξιοπιστίας της Τράπεζας της Ελλάδος αντανακλά και στην ΕΚΤ. Ακόμη μια διαπίστωση α-νόητης οικονομική πολιτικής.
7. Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού. Το δις εξαμαρτείν ουκ χωράς σοβαρής και αξιόπιστης. Το 2004, ο Γ. Αλογοσκούφης αναιρεί τις προηγούμενες εκτιμήσεις για το δημόσιο έλλειμμα της χώρας για το 2004 και το ανεβάζει λογιστικά στο 7%. Να σημειώσω ότι ούτως ή άλλως η εκτίμηση του ελλείμματος είναι μια λογιστική πράξη και με την κατάλληλη λογιστική διαχείριση βραχυχρόνια μπορεί να διαμορφωθεί το έλλειμμα στο «επιθυμητό» επίπεδο. γεγονός επίσης είναι ότι όλες οι χώρες χρησιμοποιούν την δημιουργική λογιστική στα δημόσια οικονομικά τους, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο. Οι υπηρεσίες της ΕΕ μάλλον δαγκώθηκαν διότι και αυτές εκτέθηκαν καθώς είχαν εγκρίνει τα προηγούμενα στοιχεία. Έδωσαν όμως τόπο στην οργή, πιστεύοντας ότι πλέον τα πράγματα θα είναι πιο αξιόπιστα με την Ελλάδα. Μην ξεχνάμε ότι η ΕΕ, ο ΟΟΣΑ το ΔΝΤ βλέπουν Ελλάδα και δεν βλέπουν ελληνική κυβέρνηση ή τον τάδε ή δείνα υπουργό. Ότι κάνει μια κυβέρνηση το κάνει η Ελλάδα. Στις 21 Οκτωβρίου ο νέος υπουργός οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου ανακοινώνει ότι το έλλειμμα δεν είναι 8,5% αλλά 12,5%. Μερικές μέρες πριν είχε κυκλοφορήσει η έκθεση της Κομισιόν η οποία εκτιμούσε το έλλειμμα στο 8% και όχι 3%, όπως είχε προϋπολογιστεί από την τότε ελληνική κυβέρνηση. Έρχεται λοιπόν η Ελλάδα και διαψεύδει όχι μόνο την προηγούμενη ελληνική κυβερνήσει αλλά και την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, ΟΟΣΑ, κλπ. Από εδώ και στο εξής όλους αυτούς η Ελλάδα τους έχει απέναντι. Κατά την γνώμη μου αυτή η συμπεριφορά της χώρας εξηγεί γιατί όλοι είναι τόσο σκληροί απέναντι στην Ελλάδα ενώ απέναντι σε άλλες χώρες είναι πιο ελαστικοί. Τους εκθέσαμε και εκθέσαμε την Ευρώπη ενώπιον του υπόλοιπου κόσμου ότι είναι μια νομισματική ένωση που κανένας δεν ξέρει τι του γίνεται. Ίσως η πλέον α-νόητη πράξη οικονομικής πολιτικής τις συνέπειες της οποίας θα πληρώνει η χώρα για αρκετό καιρό.
8. Ως επακόλουθο αυτών των κινήσεων, οι χρηματοπιστωτικές αγορές να αντιδρούν αρνητικά σε σχέση με τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Υποβάθμιση από οίκους αξιολόγησης, αυξημένα επιτόκια κλπ. Ποια είναι η αντίδραση της Ελληνικής οικονομικής πολιτικής; Οι κακοί ξένοι που μας κτυπούν, κουτσαβακισμός, ανακολουθίες οι οποίες διαρκούν για τόσους μήνες τώρα. Αντί λοιπόν η κυβέρνηση του Γ, Παπανδρέου να λάβει αποφάσεις ΑΜΕΣΑ που θα εξομαλύνουν την κατάσταση, όσον άφορα την θέση της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές, πελαγοδρομεί με προτάσεις πολιτικής που επιεικώς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως α-νόητες. Αποτέλεσμα ο πρώτος δανεισμός το ελληνικού δημοσίου να πραγματοποιηθεί με αυξημένο επιτόκιο γύρω στο 1,5% ενώ στη συνέχεια το περιβόητο spread φτάνει σε ιστορικά υψηλά. Εάν δε το επιτόκιο παραμείνει σε αυτό το ύψος τότε το πρόσθετο κόστος του δανεισμού για το 2010 θα ανέλθει σε ευρώ περίπου στα 1,5 δις ευρώ.
Η α-νοησία λοιπόν στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής κατά τον τελευταίο χρόνο έχει οδηγήσει την χώρα σε άσχημη κατάσταση. Το σημαντικότερο είναι ότι αυτές οι α-νοησίες έχουν οδηγήσει στην αύξηση της αβεβαιότητας και στην διαμόρφωση αρνητικών προσδοκιών, τόσο στην εγχώρια αγορά, όσο και στην διεθνή. Όταν λοιπόν ο πρωθυπουργός καλέσει ξανά τον J. Stiglitz, ας συζητήσει μαζί του το περίφημο επιστημονικό άρθρο, που έγραψε με τον J. Dixit το 1977, για τον ρόλο της αβεβαιότητας και των προσδοκιών στις επενδύσεις, στην ανάπτυξη κλπ. Ίσως θα αντιληφθεί ότι η άσκηση οικονομικής πολιτικής απαιτεί νόηση και όχι α-νοησία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου